بسیاری از انواع مشکلات مربوط به تغییر رنگ دندان‌ها می‌توانند بر ظاهر آنها تأثیر بگذارد. همچنین علل این مشکلات و سرعت از بین بردن آنها نیز متفاوت است. بنابراین، باید دلایل تغییر رنگ دندان را به دقت ارزیابی کرد، تا میزان بهبود رنگ دندان از طریق بلیچینگ را پیش بینی کرد، زیرا بعضی از لکه‌ها نسبت به سایرین پاسخ بهتری نسبت به فرآیند سفید سازی یا بلیچینگ دندان دارند. تغییر رنگ دندان‌ها ممکن است دارای منشا خارجی و یا منشا داخلی باشد.
در این مقاله از دکتر صفورا امامی، متخصص درمان ریشه و درمان روت کانال می‌خواهیم هر آنچه را باید درباره علت‌ها و دلایل تغییر رنگ دندان بدانید کامل توضیح بدهیم و اطلاعات شما در این زمینه کامل کنیم.
برای تعیین وقت ملاقلات (ویزیت) با شماره‌های مطب دکترا صفورا امامی تماس بگیرید؛ 02126255102 و 02126255088
چرا دندان‌ها تغییر رنگ می‌دهند؟
لکه های خارجی معمولاً حاصل تجمع مواد رنگزا بر سطح دندان هستند. تغییر رنگ بیرونی ممکن است به دلیل عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، مصرف مواد غذایی و نوشیدنی های کروماتوژنیک و مصرف دخانیات باشد.
لکه های با منشا داخلی معمولاً در اثر رنگهای داخلی عمیق تر و یا نقص مینای دندان حاصل می شوند. این عوامل در اثر پیری، مصرف مواد غذایی و نوشیدنی های رنگزا، استفاده از تنباکو، ترک های ریز موجود بر سطح مینای دندان، مصرف داروی تتراسایکلین، مصرف زیاد فلوراید، ابتلا به زردی شدید در دوران نوزادی، پورفیریا، پوسیدگی دندان، ترمیم ها و نازک شدن لایه مینای دندان ایجاد می شوند.
افزایش سن دلیل اصلی تغییر رنگ دندان ها است. با گذشت زمان هنگامی که مینای دندان نازک تر می شود به دلیل تشکیل عاج ثانویه در قسمت زیرین که تیره تر و اپک تر از عاج اصلی است، این تغییر رنگ نمایان می شود.
وجود مقادیر زیاد فلوراید در آب آشامیدنی (بیشتر از 2-1 ppm) می تواند باعث تغییر متابولیک در آملوبلاست ها (سلول‌های سازنده مینا) و در نتیجه ساخت مینا معیوب شود و بدرنگی دندان را ایجاد کند. تغییر رنگ ناشی از بلع دارو ممکن است قبل و یا بعد از تشکیل کامل دندان ها اتفاق بیفتد.
تتراسایکلین در حین تشکیل دندان، وارد عاج می شود و احتمالاً از طریق ترکیب شدن با کلسیم باعث تغییر رنگ دندان می شود. علاوه بر این، تغییر رنگهای با منشا داخلی همچنین ممکن است ناشی از عوامل وراثتی باشند. به عنوان مثال: آملوژنز ایمپرفکتا و دنتینوژنز ایمپرفکتا. نفوذ خون به داخل توبولهای عاجی و فلزات آزاد شده از مواد ترمیم کننده دندان نیز باعث ایجاد لکه ها و تغییر رنگ دندان ها می شوند.
لکه های داخلی با اقدامات پیشگیرانه منظم از بین نمی روند. با این حال، می توان آنها را با بلیچینگ با موادی که به مینا و عاج نفوذ می‌کنند، کاهش داد. لکه های دندانی ناشی از افزایش سن، ژنتیک، تاثیر کشیدن سیگار بر دندان و یا قهوه، لکه هایی هستند که سریعترین پاسخ را به فرایند سفید کردن دندان می دهند. لکه های مایل به زرد در اکثر موارد پاسخ سریعی به بلیچینگ می دهند در حالی که لکه های خاکستری- آبی ناشی از تتراسایکلین کمترین پاسخ را به فرایند بلیچینگ دارند. همچنین دندان هایی با رنگ قهوه ای نیز نسبتاً به این فرآیند پاسخگو هستند.
انواع روش‌های بلیچینگ دندان
بلیچ کردن دندان های زنده
برای بلیچینگ دندان های زنده سه روش اساسی وجود دارد: بلیچینگ در مطب دندانپزشکی، بلیچینگ در منزل، تحت نظارت دندانپزشک با نایت گارد و بلیچینگ با محصولات بدون نیاز به نسخه پزشک (OTC).
اول اینکه
- برای سفید سازی دندان ها در مطب دندانپزشکی از غلظت بالایی از مواد سفید کننده دندان (25-40٪ پراکسید هیدروژن) استفاده می شود. در این مورد، دندانپزشک در تمام مراحل بلیچینگ کنترل کامل فرایند را به عهده دارد و پس از حصول نتیجه مورد نظر، کار را متوقف می کند. در این روش پس از ایجاد محافظ برای بافت های نرم دندان توسط رابردم یا انواع دیگری از پوشش ها، ژل سفید کننده روی دندان ها قرار می گیرد و حدوداً یک ساعت در همان مطب دندانپزشکی، توسط گرما یا نور فعال می شود. درمان در مطب دندانپزشکی می تواند منجر به سفید شدن قابل توجه لکه های دندانی، تنها پس از یک بار درمان شود اما گاهی هم ممکن است برای دستیابی به نتیجه مطلوب مراجعات بیشتری به دندان پزشک، مورد نیاز باشد.
دوم اینکه
- بلیچینگ در منزل یا تحت نظارت دندانپزشک با نایت گارد اساساً شامل استفاده از غلظت های کم مواد سفید کننده (مانند 10-20٪ کارباماید پراکساید، که برابر با 3.5- 6.5 ٪ پراکسید هیدروژن است) می شود. به طور کلی در این روش توصیه می شود که 10٪ کارباماید پراکساید، 8 ساعت در روز و 15-20٪ کارباماید پراکساید 3، -4 ساعت در روز استفاده شود. این روش درمانی توسط خود بیماران و در منزل انجام می شود اما در هنگام مراجعه مجدد به دندانپزشک، باید مورد نظارت و بررسی قرار بگیرد.
ژل سفیدکننده از طریق قالب دهانی مخصوص، شب ها و حداقل به مدت 2 هفته روی دندان ها قرار می گیرد. این تکنیک برای دهه های زیادی مورد استفاده قرار گرفته و احتمالاً بیشترین کاربرد را در لکه بری دندان ها دارد. روش سفید کردن دندان ها در خانه مزایای زیادی دارد از جمله: انجام درمان توسط خود بیمار، کم تر شدن زمان نشستن بیمار بر صندلی دندانپزشکی، درجه ایمنی بالاتر، عوارض جانبی و هزینه کم تر.
با این وجود، این واقعیت که بیماران می توانند به کمک این روش با غلظت های مختلف مواد و ترکیبات سفید کننده، خودشان در منزل به سرعت دندان هایشان را سفید کنند، به یک استاندارد طلایی تبدیل شده است که سایر تکنیک های سفید سازی دندان از طریق آن مورد ارزیابی قرار می گیرند. با این حال این روش به هیچ وجه بدون ضرر نیست، زیرا تلاش و پیگیری فعال بیمار برای کسب نتیجه در این روش اجباری است و همچنین این روش با میزان بالای ترک فرآیند در میانه های راه، همراه است.
علاوه بر این میزان موفقیت در این روش به میزان دقت بیمار در استفاده از مواد سفید کننده بستگی دارد و گاهی اوقات نیز به دلیل اینکه بیماران فراموش می کنند که هر شب از ژل سفید کننده استفاده کنند، نتایجی کمتر از حد ایده آل حاصل شده است.در مقابل، استفاده بیش از حد مواد سفید کننده توسط بیماران نیز ممکن است اغلب باعث بروز حساسیت شود که حدود 67٪ از موارد بروز چنین مشکلی گزارش شده است.
غلظت 35٪ پراکسید هیدروژن توسط برخی از پزشکان برای سفید سازی دندان در مطب تجویز می شود و متعاقب آن سفید سازی در خانه نیز با ژل های حاوی 10٪، 15٪ یا 20٪ کارباماید پراکساید، انجام می شود. عوامل سفید کننده با غلظت های بالاتر می توانند رادیکالهای پراکسید بیشتری برای سفید سازی دندان ها تولید کنند و در نتیجه روند سفید سازی را سرعت می بخشند. با این حال، این روش سریع سفید سازی ممکن است احتمال بروز یک سری عوارض جانبی مانند حساسیت دندان، تحریک لثه، تحریک گلو و حالت تهوع را افزایش دهند.
سوم اینکه
- در سال های اخیر محصولات سفید کننده بدون نیاز به نسخه (OTC) محبوبیت بیشتری بدست آوردند. این محصولات از غلظت کم ماده سفید کننده (3-6 درصد پراکسید هیدروژن) تشکیل شده اند و از طریق محافظ لثه، نوارها یا برس توسط خود بیمار روی دندان ها اعمال می شوند. آنها همچنین به شکل پودر های سفید کننده دندان، قالب های پیش ساخته، نوارهای سفیدکننده و خمیر دندان نیز موجود می باشند. این مواد باید دو بار در روز تا حداکثر 2 هفته استفاده شوند. مصرف محصولات OTC بیشترین رشد را دربازار محصولات دندانپزشکی داشته اند. با این حال، این نوع مواد ممکن است از نظر ایمنی مصرف، گاهی با شک و شبهه همراه باشند زیرا برخی از آنها زیر نظر سازمان غذا و دارو ساخته نمی شوند.
بلیچینگ دندان های غیر زنده (درمان ریشه دندان یا عصب کشی شده)
امروزه برای سفید کردن دندان های غیر زنده (درمان عصب کشی دندان) تکنیک های متعددی استفاده می شود. به عنوان مثال: walking بلیچینگ و walking بلیچینگ اصلاح شده، پاور بلیچینگ و سفید سازی داخل و خارج.
روش walking بلیچینگ شامل قرار دادن مخلوطی از پربورات سدیم با آب در محفظه پالپ دندان آسیب دیده است، روشی که در فواصل زمانی متعدد تکرار می شود تا نتیجه مطلوب حاصل شود. این روش با ترکیبی از پراکسید هیدروژن 30 درصد و پربورات سدیم که به مدت یک هفته در محفظه پالپ قرار داده می شود، تغییر شکل یافته و تحت عنوان walking بلیچینگ اصلاح شده شناخته می شود.
در روش پاور بلیچینگ، ژل پراکسید هیدروژن (با غلظت 30 - 35٪) در محفظه پالپ دندان قرار می گیرد و به کمک نور یا گرما فعال می شود. در این روش درجه حرارت بین 50 تا 60 درجه سانتیگراد، معمولا برای پنج دقیقه روی آنها اعمال می شود. سپس ژل روی دندان ها برداشته شده و دندان ها خشک می شوند. از روش walking بلیچینگ، در بین جلسات استفاده می شود تا زمانی که دندان ها پس از گذشت2 هفته بررسی شوند که آیا به درمان بیشتری نیاز دارند یا نه.
سرانجام، روش سفید سازی داخل و خارج، که ترکیبی از بلیچینگ داخلی دندانهای غیر زنده و بلیچینگ خانگی است. کاربامایدپراکساید و پربورات سدیم، در یک محلول آبی به دلیل گرما و یا محیط اسیدی تجزیه می شوند و پراکسید هیدروژن آزاد می کنند. این پراکسید هیدروژن از طریق مینا و عاج دندان منتشر می شود و به دنبال انتشار آن، فرآیند اکسیداتیو روی می دهد که باعث روشن شدن لکه های موجود در ساختار دندان می شود. پیوندهای دوتایی در زنجیره های مولکولی پیچیده رنگدانه های با وزن مولکولی بالا در اثر واکنش های شیمیایی با رادیکال های آزاد شکسته می شوند.
تغییر در پیکربندی و اندازه رنگدانه ها منجر به تغییر در طول موج نور منعکس شده و تغییر رنگ لکه به رنگ روشن تر می شود و این فرایند در بهترین حالت، به کاهش یا از بین بردن لکه های ایجاد شده منجر می شود. با این حال پس از فرآیند سفید سازی، ممکن است بازگشت مجدد لکه ها نیز مشاهده شود، که این حالت ناشی از تشکیل مجدد پیوندهای دوگانه مولکول ها می باشد.
