فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که باعث استحکام دندان‌ها شده و از پوسیدگی دندان (درمان پوسیدگی دندان) جلوگیری می‌کند. فلوراید یک درمان ضروری برای سلامت دهان در طی چندین دهه بوده است. فلوراید از مینای سالم دندان حمایت و با باکتری‌هایی که به دندان‌ها و لثه‌ها آسیب می‌رسانند مبارزه می‌کند. مینای دندان لایه محافظ بیرونی دندان است.
اگر دندان‌های شما در معرض ابتلا به پوسیدگی قرار داشته باشد، فلوراید می‌توانید مفید واقع شود. پوسیدگی زمانی ایجاد می‌شود که باکتری‌ها روی دندان‌ها و لثه‌ها جمع شده و لایه چسبنده ای از پلاک را تشکیل دهند. پلاک، اسیدی تولید می‌کند که باعث فرسایش دندان‌ها و بافت لثه می‌شود. اگر پلاک لایه مینای دندان را بشکند، باکتری‌ها می‌توانند اعصاب و خون هسته دندان را آلوده کرده و به آن آسیب برسانند. در این مقاله از وب سایت دکتر صفورا امامی، متخصص جراحی ریشه دندان بیشتر در مورد فلوراید تراپی و فواید آن صحبت کرده‌ایم.
فلوراید تراپی چیست؟
فلورایدتراپی عبارت است از انتقال فلوراید به دندان به صورت موضعی یا سیستمیک که برای جلوگیری از پوسیدگی دندان استفاده می‌شود. معمولاً فلوراید به صورت موضعی با استفاده از ژل، لاک، خمیر دندان یا دهان شویه روی دندان‌ها اعمال می‌شود.
استفاده سیستمیک شامل مصرف مکمل فلوراید با استفاده از قرص‌ها یا قطره‌هایی است که می‌خورید. این روش کمتر استفاده می‌شود اما در برخی از کشورهای اروپایی رایج است (همراه با فلوریداسیون نمک).
همچنین برخی از درمان‌های فلوراید با غلظت بالا وجود دارد که افراد می‌توانند در خانه از آنها استفاده کنند، اما فقط تحت نظر دندانپزشک. فلورایدی که دندانپزشکان در این درمان‌ها استفاده می‌کنند مشابه فلوراید موجود در خمیر دندان است. با این حال، این درمان حاوی دوزهای بسیار بالاتری است و فواید سریع تری به همراه خواهد داشت.
فلوراید تراپی چگونه انجام می‌شود؟
دندانپزشکان درمان‌های حرفه‌ای فلوراید را به شکل شستشوی بسیار غلیظ، فوم، ژل یا وارنیش ارائه می‌کنند. درمان ممکن است با سواب، برس، سینی یا دهانشویه انجام شود. این روش‌ها دارای فلوراید بیشتری نسبت به آنچه در خمیردندان وجود دارد، هستند. فلوراید تراپی توسط دندانپزشک تنها چند دقیقه طول می‌کشد و ممکن است از شما خواسته شود تا 30 دقیقه پس از درمان از خوردن یا نوشیدن خودداری کنید تا فلوراید به طور کامل جذب شود.
فردی که در معرض خطر پوسیدگی دندان قرار دارد ممکن است بیشتر به این نوع درمان نیاز داشته باشد. فلورایدتراپی‌ها معمولاً درمان‌های حرفه ای حاوی غلظت بالایی از فلوراید هستند که دندانپزشک یا متخصص بهداشت برای بهبود سلامت و کاهش خطر پوسیدگی روی دندان‌های فرد اعمال می‌کند.
فلوراید در چه اشکالی موجود است؟
فلوراید هم در غذاها و هم در آب یافت می‌شود. همچنین می‌توان آن را مستقیماً از طریق خمیردندان‌های حاوی فلوراید و دهان شویه‌ها مصرف کرد. دهانشویه‌های حاوی فلوراید دارای قدرت کمتری هستند. اگر فلوراید با غلظت‌های قوی تری نیاز داشتید، بهتر است حتماً با دنداپزشک مشورت کنید.
دندانپزشک نیز در مطب فلوراید را به صورت محلول، ژل، فوم یا لاک به دندان‌ها میمالد. این درمان‌ها حاوی سطح بسیار بالاتری از فلوراید نسبت به مقدار موجود در خمیردندان‌ها و دهان شویه‌ها هستند. لاک‌ها روی دندان‌ها مالیده می‌شوند. فوم‌ها را در محافظ دهان قرار می‌دهند که به مدت یک تا چهار دقیقه روی دندان‌ها اعمال می‌شود. ژل‌ها را نیز می‌توان روی محافظ دهان استفاده کرد. مکمل‌های فلوراید به صورت مایع و قرص نیز موجود است و باید توسط دندانپزشک، متخصص اطفال یا پزشک تجویز شود.
آیا فلوراید درمانی از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری می‌کند؟
مجموعه قابل توجهی از شواهد از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده، که استاندارد طلایی مطالعات علمی هستند، مزایای درمان‌های موضعی فلوراید را برای جلوگیری از پوسیدگی نشان داده‌اند. یک بررسی گزارش می‌کند که درمان‌های فلوراید، مانند وارنیش فلوراید، تأثیر قابل‌توجهی بر پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های شیری و دائمی دارد.
علاوه بر این، افراد مبتلا به شرایط خاص ممکن است در معرض خطر پوسیدگی دندان قرار داشته باشند و بنابراین درمان فلوراید کمک ویژه‌ای به آنها می‌کند. آنها شامل افرادی هستند که:
- بیماری‌های دهان خشک دارند: خشکی دهان در اثر بیماری‌هایی مانند سندرم شوگرن و برخی داروها (مانند داروهای آلرژی، آنتی هیستامین‌ها، داروهای ضد اضطراب و فشار خون بالا) ایجاد می‌شود. خشکی دهان ناشی از بیماری‌هایی مانند سندرم شوگرن و پرتودرمانی سر و گردن باعث می‌شود فرد بیشتر مستعد پوسیدگی دندان باشد. پوسیدگی بر اثر کمبود بزاق باعث می‌شود که ذرات غذا شسته شده و اسیدها خنثی شوند.
- بیماری لثه: بیماری لثه که پریودنتیت نیز نامیده می‌شود، می‌تواند بیشتر دندان و ریشه دندان شما را در معرض باکتری قرار دهد و احتمال پوسیدگی دندان را افزایش دهد. ژنژیویت مرحله اولیه پریودنتیت است.
- سابقه حفره‌های مکرر: اگر هر ساله دندان‌های شما دچار حرفه می‌شوند، بهتر است از فلوراید اضافی بهره مند شوید.
- وجود تاج، بریج یا بریس: این درمان‌ها می‌توانند دندان‌ها را در نقطه‌ای که تاج با ساختار زیرین دندان یا اطراف براکت‌های دستگاه‌های ارتودنسی برخورد می‌کند، در معرض خطر پوسیدگی قرار دهند.
فلوراید تراپی برای بزرگسالان
فلورایدتراپی معمولاً برای بزرگسالان انجام می‌شود و به طور کلی به عنوان یکی از مفیدترین درمان‌های دندانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فلوراید عمدتاً به سه روش با تشکیل پوسیدگی دندان مبارزه می‌کند:
1- فلوراید تراپی با تقویت فرآیند معدنی سازی مجدد دندان‌ها، آنها را تقویت می‌کند. فلوراید موجود در بزاق به سطح دندانی که در آن دمینرالیزاسیون رخ داده است جذب می‌شود. وجود این فلوراید به نوبه خود باعث جذب سایر مواد معدنی (مانند کلسیم) و در نتیجه منجر به تشکیل ماده معدنی جدید خواهد شد.
2- فلوراید می‌تواند دندان را در برابر ایجاد پوسیدگی مقاوم تر کند. ماده معدنی دندان جدید که توسط فرآیند رمینرالیزاسیون در حضور فلوراید ایجاد می‌شود، در واقع یک ترکیب معدنی «سخت‌تر» از زمانی است که در ابتدا دندان وجود داشت. دندان‌ها به طور کلی از هیدروکسی آپاتیت و هیدروکسی آپاتیت کربناته تشکیل شده اند. فلوراپاتیت در طی فرآیند معدنی سازی مجدد زمانی که فلوراید وجود دارد ایجاد می‌شود و در برابر انحلال توسط اسیدها مقاومت بیشتری دارد (دمینرالیزاسیون).
3- فلورایدتراپی می‌تواند توانایی باکتری‌های دهان برای ایجاد اسید را مهار کند. فلوراید سرعت تولید اسید باکتری‌هایی که در پلاک‌های دندانی زندگی می‌کنند را با اختلال در باکتری و توانایی آن در متابولیسم قندها کاهش می‌دهد. هر چه باکتری‌ها بتوانند قند کمتری مصرف کنند، ضایعات اسیدی کمتری تولید شده و در فرآیند دمینرالیزاسیون شرکت می‌کند.
فلورایدتراپی، اگرچه برای بزرگسالان مفید است، اما در کودکانی که دندان‌هایشان در حال رشد است، اهمیت بیشتری دارد. با رشد دندان‌ها در استخوان‌های فک، مینای دندان در حال ریختن است. مصرف سیستمیک فلوراید منجر به تشکیل بیشتر فلوروآپاتیت در ساختار معدنی مینا می‌شود.
آیا فلوراید عوارض جانبی دارد؟
مانند هر دارویی، فلوراید بیش از حد می‌تواند عوارض منفی داشته باشد. با مصرف بیش از حد یا تجویز دوز بسیار بالا، مقدار زیادی فلوراید دریافت خواهید کرد. امروزه مسمومیت با فلوراید بسیار نادر است، با این حال فلوراید بیش از حد می‌تواند باعث:
- ایجاد لکه‌های سفید روی دندان‌های بزرگسالان
- لکه شدن و سوراخ شدن دندان ها
- بروز مشکلات مربوط به هموستاز استخوان
- آسیب به استخوان‌های بسیار متراکم که خیلی قوی نیستند.
مسمومیت حاد به وسیله فلوراید، مانند مصرف بیش از حد قرص‌های مکمل، می‌تواند باعث بروز مشکلات زیر شود:
- حالت تهوع
- اسهال
- خستگی
- تعرق مفرط
گاهی مصرف بیش از حد فلوراید می‌تواند منجر به مرگ شود. مکمل‌های فلوراید را همیشه دور از دسترس کودکان قرار دهید.
آیا فلوراید تراپی کودکان خطر دارد؟
پوسیدگی و ایجاد حفره‌های دندانی شایع ترین بیماری مزمن دوران کودکی است که پنج برابر بیشتر از آسم شیوع دارد. به همین دلیل آکادمی اطفال آمریکا (AAP) درمان فلوراید را برای همه کودکان به محض شروع رشد دندان‌هایشان توصیه می‌کند تا از پوسیدگی، درد و عفونت‌های دندانی در آینده جلوگیری شود. هرچند که قرار گرفتن در معرض بیش از حد آن ممکن است به رشد استخوان‌ها و دندان‌ها در کودکان آسیب برساند. بر این اساس بسیاری از خمیردندان‌های کودکان حاوی فلوراید نیستند. دندانپزشکان یا پزشکان بسته به خطر پوسیدگی در کودک هر 3 تا 6 ماه یکبار فلوراید درمانی را تکرار می‌کنند.
برای کاهش خطر قرار گرفتن بیش از حد در معرض فلوراید، دندانپزشکان موارد زیر را نیز توصیه می‌کنند:
- بهتر است دندان‌های کودکان را با مقدار کمی خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید تا پوسیدگی را کاهش داده و خطر فلوئوروزیس به حداقل برسد.
- برای کودکان زیر 3 سال، بیش از یک اسمیر یا مقدار برنج خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده نکنید.
- برای کودکان 3 تا 6 ساله، از خمیر دندان حاوی فلوراید به اندازه یک نخود استفاده کنید.
- همیشه بر مسواک زدن کودک نظارت داشته باشید تا مطمئن شوید که از مقدار مناسبی خمیر دندان استفاده می‌کند.
- کودکان زیر 6 سال نباید از شستشوی فلوراید در خانه مانند دهانشویه استفاده کنند، زیرا ممکن است مقدار زیادی فلوراید را ببلعند.
جمع بندی
فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که از ایجاد پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند. فلوراید تراپی مواد معدنی را به مینای دندان باز می‌گرداند و از تجمع باکتری‌های مضر در دهان جلوگیری می‌کند. با این حال مصرف بیش از حد فلوراید می‌تواند عوارض منفی ایجاد کند. از آنجایی که سلامت دهان و دندان تا حد زیادی بر سایر عملکردهای بدن و سلامت کلی تأثیر می‌گذارد، برای مراقبت خوب از دهان خود:
- دندان‌هایتان را دو بار در روز به مدت دو دقیقه مسواک بزنید.
- روزی یک بار نخ دندان بکشید.
- از مصرف تنقلات و نوشیدنی‌های شیرین خودداری کنید.
- سیگار نکشید.
- حداقل سالی یک بار برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید.
فلوراید تراپی برای اکثر افراد بی خطر است. حتی زمانی که عوارض جانبی وجود داشته باشد، این عوارض معمولاً در مقایسه با فواید آن بسیار حداقل هستند. مضرات فلوراید بیشتر از بلعیدن فلوراید ناشی می‌شود. البته این بدان معنا نیست که تمام درمان‌های فلوراید برای همه افراد در همه زمان‌ها بی خطر هستند. افرادی که پوسیدگی دندان دارند یا در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند بهتر است بیشتر برای فلوراید تراپی اقدام کنند.
در پایان اگر نیاز به مشاوره در مورد این روش درمانی و اطلاع از احتیاج خود به فلوراید تراپی داشتید، می‌توانید ملاقاتی با دکتر صفورا امامی، متخصص عصب کشی و متخصص درمان ریشه دندان داشته باشید.
