تعداد ریشه برای هر نوع دندان و در افراد مختلف متفاوت است. به طور معمول دندان‌های ثنایا، دندان نیش و پرمولر یک ریشه دارند در حالی که دندان‌های آسیاب دارای دو یا سه ریشه هستند. با این حال هیچ تعداد مشخصی برای دندان‌ها وجود ندارد. تشخیص این که هر دندان چه تعداد ریشه دارد توسط دندانپزشک و با استفاده از رادیوگرافی امکان‌پذیر است.
در این مقاله از وب سایت دکتر صفورا امامی، جراح ریشه و متخصص عصب کشی دندان در پاسداران، در مورد ریشه‌های دندان‌ها صحبت کرده و به روش درمان آن نیز اشاره کرده‌ایم. اگر تمایل دارید بیشتر در مورد ریشه دندان‌های خود بدانید، با ما همراه باشید.
بررسی انواع ریشه دندان
همانطور که گفتیم تعداد ریشه دندان‌ها در هر فرد متفاوت است. اما دندان‌ها همیشه حداقل یک ریشه دارند و هر ریشه دندان همیشه حداقل یک کانال ریشه دارد. اما فراتر از آن قالب اصلی، تنوع زیادی می‌تواند وجود داشته باشد. تنوع تعداد ریشه‌های هر دندان را می‌توان به صورت زیر بیان نمود:
الف) دندان‌های قدامی (جلو)
- دندان‌های ثنایای مرکزی بالا و پایین، دندان‌های ثنایای جانبی و کاسپید (نیش)، هر کدام فقط یک ریشه دارند.
ب) دندان‌های خلفی (پشتی)
- دندان‌های پرمولر اول بالایی دارای 2 ریشه هستند.
- دندان‌های پرمولر دوم بالایی، 1 یا 2 ریشه دارند.
- پرمولر اول و دوم پایینی (دو لختی)، فقط یک ریشه دارند.
- دندان آسیاب 1، 2 و 3 فوقانی، دارای 3 ریشه هستند.
- دندان آسیای پایینی 1، 2 و 3، 2 ریشه دارند.
تنوع در تعداد کانال های ریشه
هر یک از ریشه‌های دندان حداقل یک کانال ریشه دارد. اما برخی از آن‌ها نیز تعدا بیشتری دارند. بر اساس برخی تحقیقات انجام شده، تعداد کانال‌های هر دندان بر حسب نوع دندان به صورت زیر است:
- دندان‌های وسط فک بالا دارای یک کانال هستند.
- دندان‌های پرمولر اول فک بالا دارای 2 کانال هستند.
- دندان‌های نیش فک بالا دارای یک ریشه و یک کانال هستند.
- دندان‌های پرمولر دوم فک بالا دارای 1 یا 2 کانال هستند.
- دندان‌های وسط فک پایین دارای یک کانال هستند.
- دندان‌های مولر (آسیای بزرگ) فک بالا دارای 3 یا چند کانال هستند.
- دندان‌های نیش فک پایین دارای یک کانال هستند.
- دندان‌های مولر (آسیای بزرگ) فک پایین دارای 3 یا چند کانال هستند.
راه‌های تشخیص و پیدا کردن تعداد ریشه دندان‌ها
تشخیص تعداد ریشه دندان توسط دندانپزشک و با استفاده از عکس رنگی یا رادیوگرافی تعیین می‌شود. این عکس در 3 نمای مزیودیستال، باکولینگوال و ۲۰ درجه مزیالی باکولینگوال گرفته شده و اطلاعات کاملی در مورد ریشه دندان و تعداد کانال‌ها در اختیار دندانپزشک قرار می‌دهد. هر عکس رادیوگرافی دارای یک کد ویژه است که توسط متخصص رادیولوژی فک و دهان و همچنین یک جراح ریشه دندان بررسی شده و درمان مناسب تشخیص داده می‌شود. گاهی برای این که تشخیص کاملاً درست باشد، چندین بار عکس گرفته شده و پس از نتیجه نهایی، درمان ریشه دندان آغاز می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره جراحی ریشه دندان کلیک کنید.
در برخی موارد که با استفاده از رادیوگرافی امکان تشخیص تعداد ریشه دندان وجود ندارد، دندانپزشک از یک فرز که با عنوان فیشور الماسی شناخته می‌شود، به مینای دندان دسترسی پیدا کرده و تعداد کانال دندان را مشاهده می‌کند. البته این روش بیشتر در مواقع خاص و برای تشخیص تعداد کانال‌های از دست رفته استفاده می‌شود.
برای تعیین وقت ملاقلات (ویزیت) با شماره‌های مطب دکترا صفورا امامی تماس بگیرید؛ 02126255102 و 02126255088
آیا ریشه اضافی در دندان امکان دارد؟
گاهی اوقات دندانپزشک فقط 3 کانال ریشه را در دندانی که 4 کانال دارد پیدا می‌کند. اگر یک کانال درمان نشده باقی بماند، ممکن است عفونت ادامه پیدا کرده و به استخوان گسترش یابد.
در این قسمت چند نمونه از تغییرات رایجی که دندانپزشکان ممکن است با آن روبه‌رو شوند، آورده شده است:
- مولرهای پایینی: انتظار می‌رود که ریشه جلویی (مزیال) دندان آسیاب پایینی (مخصوصاً دندان آسیاب اول) دارای 2 کانال باشد. غیر معمول نیست که ریشه پشتی (دیستال) نیز 2 کانال داشته باشد.
- دندان‌های پرمولر دوم بالایی: در صورتی که معمول است که این دندان فقط یک ریشه داشته باشد، داشتن 2 کانال برای آن نیز بسیار رایج است.
- دندان‌های آسیاب فوقانی: معمولاً ریشه جلویی (مزیال) دندان آسیاب بالایی (مخصوصاً دندان آسیاب اول) دارای 2 کانال است.
- دندان‌های ثنایای مرکزی و جانبی پایین: ریشه منفرد دندان‌های ثنایای تحتانی گاهی دارای 2 کانال است.
به غیر از موارد ذکر شده، استثناهای دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد؛ به طور کلی، هر چه تعداد کانال‌های ریشه دندان بیشتر باشد، درجه سختی درمان آن بیشتر می‌شود. این بدان معنا نیست که درمان دندان‌هایی با 2 کانال دو برابر دشوارتر از دندان‌هایی است که فقط یک کانال دارند. اما به طور کلی یک دندانپزشک می‌تواند پیش‌بینی کند که کانال‌های اضافه‌ای که پیدا می‌شوند، احتمالاً باریک‌تر بوده، مکان‌یابی آن‌ها سخت‌تر و تمیز کردن و شکل دادن به آن‌ها نسبت به دندان‌هایی که فقط یک کانال دارند، سخت‌تر خواهد بود.
اگر بخواهیم بطور خلاصه تعداد ریشه دندان‌ها را بازگو کنیم، دندان‌های انسان معمولا از یک تا چهار ریشه دارند. گاهی مواقع تنوعات آناتومیک باعث می‌شود دندانی بیشتر از چهار ریشه داشته باشد که این حالت به ندرت در دندان‌های آُسیای بزرگ دیده می‌شود.
چه زمانی ریشه دندان نیاز به درمان و جراحی دارد؟
درمان ریشه دندان معمولاً زمانی انجام می‌شود که عصب دندان آسیب دیده و سطح آن در تماس مستقیم با باکتری‌ها یا میکروب‌های عامل پوسیدگی قرار گرفته باشد. این موارد باعث ایجاد التهاب و آسیب به عصب دندان شده و گاهی نیز امکان عفونت وجود خواهد داشت. در این گونه موارد لازم است که به یک متخصص ریشه دندان و عصب کشی مراجعه کرده تا میزان پیشرفت پوسیدگی و عفونت بررسی شود.
اگر احساس درد یا ناراحتی در ناحیه دندان و فک خود دارید و یا درهنگام نوشیدن نوشیدنی‌های خنک یا سرد، درد شدیدی احساس می‌کنید و لثه دچار التهاب و تورم شده است، اولین کاری که باید انجام دهید، مراجعه به یک متخصص و جراح ریشه دندان است تا روند درمان ریشه دندان آغاز شود. دکتر صفورا امامی با تجربه کافی در زمینه جراحی ریشه دندان، آماده درمان و ارائه خدمات دندانپزشکی به شماست.
درمان ریشه دندان چگونه انجام می‌شود؟
در درمان ریشه برای برداشتن اعصاب از پالپ دندان استفاده می‌شود. درمان ریشه به دردناک بودن شهرت کاذب دارد. کانال ریشه بخشی از دندان است. این بخش توخالی دندان شامل بافت عصبی، رگ‌های خونی و سلول‌های دیگر است که به آن پالپ نیز گفته می‌شود.
یک دندان از یک تاج و ریشه تشکیل شده است. تاج عمدتاً بالای لثه است، در حالی که ریشه‌ها در زیر آن قرار دارند. ریشه‌ها دندان را به استخوان فک متصل می‌کنند. داخل تاج و ریشه، کانال ریشه یا پالپ است. پالپ دندان را تغذیه کرده و رطوبت مواد اطراف آن را تامین می‌کند. اعصاب موجود در پالپ دمای گرم و سرد را به عنوان درد احساس می‌کنند. درمان ریشه دندان معمولاً در 3 مرحله انجام شده و تکمیل آن بین یک تا سه جلسه طول می‌کشد.
اهمیت تعداد ریشه دندان در مراحل درمان ریشه دندان
مراحل درمان ریشه دندان به شرح زیر است:
-
تمیز کردن کانال ریشه
ابتدا دندانپزشک هر چیزی را که در داخل کانال ریشه وجود دارد خارج می‌کند. با استفاده از بی حسی موضعی، دندانپزشک یک سوراخ دسترسی کوچک روی سطح دندان ایجاد کرده و بافت پالپ و مرده دندان را با دستگاه‌های بسیار کوچک خارج می‌کند.
-
پر کردن کانال ریشه
در مرحله بعد، دندانپزشک با استفاده از فایل‌های کوچک و محلول‌های آبیاری، ناحیه توخالی را تمیز، شکل داده و ضد عفونی می‌کند. سپس دندان را با مواد لاستیکی مانند پر کرده و با استفاده از نوعی مواد چسبنده کانال‌ها را به طور کامل آب بندی می‌کند. پس از درمان ریشه، به اصطلاح دندان مرده است و بیمار دیگر هیچ دردی در آن دندان احساس نخواهد کرد؛ زیرا بافت عصبی برداشته شده و عفونت از بین رفته است.
-
اضافه کردن تاج یا روکش کردن دندان
پس از درمان ریشه، دندان نسبت به قبل شکننده‌تر خواهد بود. دندان بدون پالپ باید از رباطی که دندان را به استخوان متصل می‌کند، تغذیه کند. این منبع کافی است، اما با گذشت زمان، دندان شکننده‌تر می‌شود، بنابراین روکش یا اضافه کردن تاج به دندان از آن محافظت می‌کند.
تا زمانی که روکش دندان یا پر کردن آن کامل نشده است، بیمار نباید به دندان فشار وارد کرده و مواد غذایی سفت را بجود. هنگامی‌که روکش یا پر کردن دندان انجام شد، فرد می‌تواند مانند قبل از دندان‌های خود استفاده کند.
درمان اغلب فقط در یک نوبت انجام می‌شود، اما اگر کانال‌های خمیده، چند کانال یا عفونت‌های پیچیده‌تری وجود داشته باشد، ممکن است نیاز باشد که 2 یا 3 جلسه برای درمان مراجعه نمایید. هزینه‌های درمان ریشه دندان متفاوت است، اما این روش معمولاً نسبت به برداشتن دندان و جایگزین کردن آن با ایمپلنت یا بریج، هزینه کمتری دارد.
چرا نباید درمان ریشه را عقب انداخت؟
پوسیدگی و وجود حفره روی دندان و نیز عفونت دندان درمان نشده، باعث به خطر افتادن سلامت کلی بیمار شده و نه تنها دندان، بلکه ممکن است کل بدن را درگیر نماید. اگر درمان ریشه به موقع انجام نشود، ممکن است دچار درد شدید دندان شده و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تری داشته باشید یا مجبور شوید دندان را کشیده و با هزینه‌های بالای ایمپلنت روبه‌رو شوید.
آیا کشیدن ریشه دندان درد دارد؟
یکی از ترس‌های بزرگ در مورد کشیدن ریشه دندان، دردناک بودن آن است، اما درمانی که توسط جراح دندانپزشک متخصص و جراح ریشه دندان انجام می‌شود، بدون درد است. دردی که معمولاً توسط فرد احساس می‌شود، به دلیل وجود عفونت است و نه به دلیل مراحل درمان. درمان باعث درد نمی‌شود و در عوض به کاهش درد کمک می‌کند.
جراح دندان با بی حس کردن دندان و ناحیه اطراف آن از طریق بی حسی موضعی، درد این عمل را تسکین می‌دهد. پس از درمان، حساسیت به لمس طبیعی است ولی موقتی بوده و داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می‌توانند به تسکین درد کمک کنند. در صورت نیاز، داروهای تجویزی، مانند کدئین نیز امکان‌پذیر است. دندانپزشک ممکن است برای درمان یا پیشگیری از عفونت آنتی بیوتیک تجویز کند.
جمع بندی
بعد از خوردن غذا، پلاک‌هایی روی سطح دندان ایجاد شده و که در صورت عدم پاکسازی صحیح، به مرور زمان، می‌توانند به باعث پوسیدگی شوند. اگر به طور مرتب دندان‌های خود را مسواک زده و از دهانشویه استفاده نمایید، می‌توانید دندان‌ها را از وجود این پلاک‌ها پاکسازی کنید. با این حال هنوز هم احتمال پوسیدگی دندان وجود دارد. اگر پوسیدگی و حفره‌ها به موقع درمان نشوند، پیشرفت کرده و باعث از دست دادن دندان‌های اصلی خواهند شد. درمان ریشه دندان کمک کرده تا از، از دست دادن دندان جلوگیری نمایید. در صورتی که در دندان خود احساس درد شدیدی دارید یا دندان تغییر رنگ داده است، هرچه سریع‌تر به یک اندودنتیست یا متخصص و جراح ریشه دندان مراجعه کنید.
دکتر صفورا امامی با تجربه و تخصص کافی در زمینه درمان ریشه دندان، جراحی انتهای ریشه دندان، درمان دندان‌های ترک خورده و خدمات اورژانسی دندان، کمک کرده تا از پیشرفت آسیب دندان جلوگیری نمایید. برای دریافت نوبت و معاینه با ما تماس بگیرید.
