سلامت دهان و دندان کودک از همان سال‌های ابتدایی اهمیت زیادی دارد و تأثیر مستقیمی بر رشد، تغذیه، تکلم و اعتماد به نفس او دارد. بسیاری از والدین تصور می‌کنند دندان‌های شیری موقت هستند و نیازی به مراقبت ویژه ندارند، اما مراقبت صحیح از همان ابتدا و انجام اولین ویزیت دندانپزشکی کودک می‌تواند از مشکلات آینده مانند پوسیدگی، ناهنجاری‌های فکی و ترس کودک از دندانپزشکی پیشگیری کند.
در ادامه این متن از کلینیک دکتر صفورا امامی، نکات مهم درباره زمان مناسب اولین ویزیت، مراحل مراجعه و نقش والدین در مراقبت از دندان‌های شیری بررسی می‌شود تا سلامت دهان و دندان کودک از همان ابتدا تضمین شود.
بهترین زمان برای اولین ویزیت دندانپزشکی کودک
انجمن دندانپزشکی کودکان آمریکا (AAPD) و همچنین سازمان جهانی بهداشت (WHO) توصیه می‌کنند که اولین مراجعه کودک به دندانپزشک باید حداکثر تا یک سالگی یا ظرف شش ماه پس از رویش اولین دندان شیری باشد. این زمان به چند دلیل علمی انتخاب شده است:
- ⏺ در حدود 6 ماهگی نخستین دندان‌های شیری رشد می‌کنند و احتمال پوسیدگی از همان زمان آغاز می‌شود. با نشانه های پوسیدگی دندان کودکان بیشتر آشنا شوید؛ کلیک کنید.
- ⏺ مراجعه زودهنگام به دندانپزشک باعث پیشگیری از مشکلات و اصلاح عادات غلط می‌شود.
- ⏺ دندانپزشک می‌تواند سلامت دهان کودک را بررسی و والدین را در مورد روش صحیح تغذیه و مراقبت راهنمایی کند.
چرا اولین ویزیت دندانپزشکی کودک ضروری است؟
بسیاری از والدین مراجعه به دندانپزشک را تنها زمانی لازم می‌دانند که کودک دچار درد یا پوسیدگی شده باشد. اما واقعیت این است که مراجعه پیشگیرانه فواید متعددی دارد:
-
✔️پیشگیری از پوسیدگی زودرس دندان (ECC)
پوسیدگی زودرس، شایع‌ترین بیماری دهانی در کودکان خردسال است. شیرخوردن شبانه، مصرف مداوم شیرینی یا رعایت نکردن بهداشت دهان می‌تواند باعث تخریب سریع دندان‌ها شود. تشخیص و آموزش در مراحل اولیه، بهترین راه جلوگیری از این مشکل است.
-
✔️آموزش والدین
والدین در اولین ویزیت یاد می‌گیرند:
- چگونه مسواک‌زدن کودک را شروع کنند.
- چه زمانی از نخ دندان استفاده شود. آموزش اصولی نخ کشیدن دندان کودکان؛ کلیک کنید.
- چه غذاهایی خطر پوسیدگی را افزایش می‌دهند.
- چگونه از پستانک یا شیشه‌شیر به درستی استفاده کنند.
-
✔️بررسی رشد و تکامل دندان‌ها
بررسی رشد و تکامل دندان‌ها تنها به معاینه سطحی محدود نمی‌شود، بلکه شامل ارزیابی هماهنگی فک‌ها، ترتیب و فاصله بین دندان‌ها و زمان‌بندی رویش آن‌ها نیز هست. اگر هرگونه ناهنجاری مانند رویش زودهنگام یا دیرهنگام دندان‌ها، بی‌نظمی در ردیف شدن یا مشکلات فکی مشاهده شود، دندانپزشک می‌تواند در همان مراحل اولیه راهکارهای اصلاحی ارائه دهد. تشخیص زودهنگام این موارد نقش مهمی در پیشگیری از نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر در آینده دارد.
-
✔️کاهش ترس کودک از دندانپزشکی
اگر کودک از همان سنین پایین به محیط مطب عادت کند، در مراجعات بعدی احساس راحتی بیشتری خواهد داشت و ترس و اضطراب کمتری نشان می‌دهد.
روند اولین ویزیت دندانپزشکی کودک
بسیاری از والدین نمی‌دانند در اولین ویزیت دقیقاً چه اتفاقی می‌افتد. آشنایی با این مراحل می‌تواند نگرانی آن‌ها را کاهش دهد.
- گفتگو با والدین: ابتدا دندانپزشک از سابقه پزشکی، عادات غذایی و شیوه‌های مراقبت فعلی کودک سؤال می‌کند.
- معاینه دهان و دندان: کودک در دامان والدین قرار می‌گیرد و دندانپزشک وضعیت لثه‌ها، دندان‌ها، زبان و فک را بررسی می‌کند.
- آموزش عملی: دندانپزشک نحوه صحیح مسواک زدن را روی کودک نشان می‌دهد.
- برنامه پیشگیری: بسته به وضعیت، ممکن است فلورایدتراپی یا سیلانت (پوشش محافظتی) توصیه شود.
- برنامه‌ریزی مراجعات بعدی: معمولاً هر شش ماه یک بار مراجعه جهت بررسی مجدد لازم است.
نقش والدین در اولین مراجعه کودک به دندان پزشکی
والدین نقش اصلی را در اولین مراجعه ایفا می‌کنند. برای اینکه اولین تجربه کودک مثبت و بدون استرس باشد، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:
- از قبل درباره مراجعه با کودک به طور ساده و مثبت صحبت کنید.
- از به کاربردن واژه‌هایی مثل «درد»، «ترس» یا «سوزن» خودداری کنید.
- یک اسباب‌بازی یا وسیله آرام‌بخش همراه کودک داشته باشید.
- مراجعه در ساعاتی انجام شود که کودک خسته یا گرسنه نیست.
پیامدهای تأخیر در اولین ویزیت
به تعویق انداختن مراجعه به دندانپزشک می‌تواند مشکلات متعددی به همراه داشته باشد:
- افزایش خطر پوسیدگی‌های گسترده و نیاز به درمان‌های پرهزینه
- مشکلات تکلم در اثر از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری
- ایجاد ترس و اضطراب شدید در مراجعه‌های دیرهنگام
- تأثیر منفی بر تغذیه و رشد کلی کودک
بهترین سن برای شروع مسواک زدن کودک
هم‌زمان با رویش اولین دندان شیری، باید مراقبت‌های بهداشتی دهان و دندان آغاز شود. در ابتدا والدین می‌توانند با یک گاز استریل یا پارچه نرم، دندان و لثه کودک را به آرامی تمیز کنند. پس از رشد چند دندان، استفاده از مسواک نرم و کوچک مخصوص کودکان توصیه می‌شود. مقدار خمیر دندان فلورایددار برای کودکان زیر سه سال به اندازه یک لکه برنجی کوچک و برای کودکان بالای سه سال به اندازه یک نخود است. شروع مسواک‌زدن از همان ماه‌های اولیه نه‌تنها به پیشگیری از پوسیدگی کمک می‌کند، بلکه کودک را به مرور به این عادت سالم خو می‌دهد.
چند وقت یک بار باید کودک را به دندانپزشکی برد؟
پس از اولین ویزیت، معمولاً توصیه می‌شود هر شش ماه یک بار معاینه تکرار شود، مگر اینکه دندانپزشک فاصله کوتاه‌تری پیشنهاد کند. این فاصله به طور میانگین برای بیشتر کودکان مناسب است، زیرا تغییرات رشد دندان‌ها و احتمال ایجاد پوسیدگی در همین بازه قابل‌تشخیص خواهد بود. با این حال، کودکانی که در معرض خطر بالاتری قرار دارند -مثلاً کودکانی با سابقه پوسیدگی زودرس، عادات تغذیه‌ای پرریسک، یا مشکلات مادرزادی مینای دندان- ممکن است نیازمند مراجعات سه ماهه یا حتی کوتاه‌تر باشند.
مراجعات منظم این امکان را به دندانپزشک می‌دهد که هرگونه مشکل احتمالی را در مراحل اولیه شناسایی و درمان کند و همچنین والدین در هر جلسه آموزش‌های به روز در زمینه مراقبت و بهداشت دهان دریافت کنند.
پرسش‌های متداول والدین درباره بهترین زمان ویزیت دندان اطفال و کودکان
❔ آیا دندان‌های شیری ارزش مراقبت دارند؟
بله. دندان‌های شیری راهنمای رویش دندان‌های دائمی هستند و سلامت آن‌ها نقش کلیدی در جویدن، تکلم و زیبایی کودک دارد.
❔ اگر کودک دندان‌های کمی داشته باشد، باز هم لازم است به دندانپزشک مراجعه کند؟
بله. حتی اگر تنها یک یا دو دندان روییده باشد، باید وضعیت دهان و لثه‌ها بررسی شود.
❔ آیا استفاده از فلوراید برای کودک زیر دو سال بی‌خطر است؟
فلوراید در مقادیر کنترل شده بسیار مفید است. دندانپزشک بر اساس سن و شرایط کودک، مقدار و روش مناسب مصرف را تعیین می‌کند.
کلام آخر
اولین ویزیت دندانپزشکی کودک نباید به تأخیر بیفتد. بهترین زمان برای مراجعه، حداکثر تا یک سالگی یا شش ماه پس از رویش اولین دندان شیری است. این اقدام نه‌تنها به پیشگیری از پوسیدگی و مشکلات دندانی کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز ایجاد عادات صحیح بهداشتی و کاهش ترس کودک در سال‌های بعد خواهد بود. والدین با همکاری دندانپزشک می‌توانند آینده‌ای سالم‌تر و شاداب‌تر برای فرزند خود رقم بزنند.
