در دندانپزشکی مدرن، استفاده از ابزارها و تکنیک‌هایی که به بهبود کیفیت درمان و حفظ بهداشت محیط دهان کمک کنند، اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از این ابزارهای پرکاربرد و مؤثر، رابردم است. رابردم که به عنوان یک پوشش محافظتی برای دندان‌ها و فضای دهانی در طول درمان‌های دندانپزشکی استفاده می‌شود، نقشی حیاتی در جداسازی محیط درمان از بزاق و سایر عوامل خارجی ایفا می‌کند. این ابزار علاوه بر افزایش دقت و کارایی دندانپزشک، با جلوگیری از ورود میکروب‌ها به ناحیه درمان و کاهش خطر بلع ناخواسته ابزارهای کوچک، تجربه درمانی ایمن‌تری را برای بیمار فراهم می‌سازد.
در ادامه این مطلب از وب سایت دکتر صفورا امامی، به بررسی کاربردها و مزایای استفاده از رابردم در درمان‌های دندانپزشکی خواهیم پرداخت.
رابردم چیست؟
رابردم (Rubber Dam) یک ورقه نازک و مربعی از جنس لاتکس یا مواد غیرلاتکسی است که در درمان‌های دندانپزشکی به منظور جداسازی ناحیه درمان از بقیه دهان به کار می‌رود. این وسیله معمولاً در اندودونتیکس (عصب کشی دندان)، ترمیم دندان و سایر اقدامات دندانپزشکی استفاده می‌شود. وسط رابردم یک سوراخ وجود دارد که دندانپزشک با کمک گیره دندانی آن را به دور دندان قرار می‌دهد تا ناحیه مورد درمان را ایزوله کند.
این ابزار به عنوان یک سد لاستیکی عمل کرده و از تماس بزاق و سایر بخش‌های دهان با ناحیه درمان جلوگیری می‌کند، که باعث بهبود کیفیت و دقت کار دندانپزشکی خواهد شد. برای بیمارانی که به لاتکس حساسیت دارند، نسخه‌های غیر لاتکسی نیز موجود است.
کاربردهای رابردم در دندان پزشکی
رابردم‌ها یکی از ابزارهای پرکاربرد در دندانپزشکی هستند که عمدتاً در درمان ریشه دندان، پروتزهای دندانی (نظیر تاج‌ها و بریج‌ها) و در نصب روکش‌ها و سایر روش‌های ترمیمی به کار می‌روند. استفاده از این ابزار بسته به دندانپزشک و نوع درمان متفاوت است. برخی از دندانپزشکان، به ویژه مبتدی‌ها، معمولاً بیشتر از آن استفاده می‌کنند، در حالی که دندانپزشکان با تجربه‌تر تنها در مواقع خاص از آن بهره می‌برند.
البته باید اشاره کرد که متأسفانه بسیاری از دندانپزشکان همچنان از رابردم استفاده نمی‌کنند، هرچند این ابزار نقش کلیدی در حفظ بهداشت و سلامت درمان دارد. جالب است بدانید که کاربرد رابردم در کشور ما نسبتاً جدید است و هنوز بسیاری از مردم از فواید آن آگاه نیستند. با این حال، شما به عنوان بیمار این حق را دارید که از دندانپزشک خود درخواست کنید تا از رابردم در فرآیند درمانی شما استفاده کند تا سلامت شما تضمین شود.
اندودنتیست‌ها، که تخصص آن‌ها درمان بافت نرم داخل دندان (پالپ) است، بیشترین تمایل را به استفاده از رابردم دارند. انجمن اندودنتیست‌های آمریکا (AAE) نیز تأکید دارد که استفاده از رابردم برای جدا کردن دندان از سایر بخش‌های دهان، یک تکنیک بسیار مهم در حفظ استانداردهای بالای درمان‌های غیر جراحی است. به عنوان مثال، در روش کانال ریشه که برای خارج کردن پالپ دندان عفونی استفاده می‌شود، رابردم یکی از ابزارهای اصلی است.
دکتر صفورا امامی؛ متخصص جراحی ریشه دندان
استفاده از رابردم چه مزیتی دارد؟
استفاده از رابردم در دندانپزشکی فواید بسیاری دارد که آن را به یکی از ابزارهای ارزشمند در طی فرآیندهای درمانی تبدیل کرده است. از جمله مزایای قابل توجه این ابزار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محافظت از حلق بیمار: رابردم به عنوان یک سپر محافظ عمل کرده و از ورود مواد شیمیایی، ذرات و حتی ابزارهای دندانپزشکی به حلق بیمار جلوگیری می‌کند و در نتیجه خطر بلع ناخواسته کاهش می‌یابد.
- ایزوله‌سازی و بهداشت بهتر: با استفاده از رابردم، نواحی باز دهان کاملاً از محیط خارجی ایزوله می‌شوند و این به معنای کاهش احتمال ورود میکروب‌ها و باکتری‌ها به محل درمان است. این امر به خصوص در روش‌های حساس و ترمیمی بسیار حیاتی است.
- افزایش تمرکز و دقت دندانپزشک: با جدا شدن بخش مورد نظر دهان از بقیه نواحی، دندانپزشک می‌تواند با دقت بیشتری روی ناحیه درمانی تمرکز کند، بدون اینکه نگرانی از دسترسی بزاق یا دخالت دیگر قسمت‌های دهان داشته باشد.
- کاهش رفلکس تهوع: یکی از دغدغه‌های اصلی برخی بیماران، رفلکس و حالت تهوع هنگام کار دندانپزشکی است. رابردم با کاهش تماس ابزارها با نواحی حساس دهان و حلق، به طور چشمگیری این مشکل را کاهش می‌دهد.
به طور کلی، استفاده از رابردم به بهبود بهداشت، دقت و راحتی در فرآیندهای دندانپزشکی کمک شایانی می‌کند.
چگونگی استفاده از رابردم توسط دندانپزشک
استفاده از رابردم در دندانپزشکی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و بستگی به تشخیص پزشک و شرایط بیمار دارد. این ابزار به شکل یک ورقه پلاستیکی نازک است که روی دندان‌ها کشیده می‌شود و ناحیه مورد درمان را از بقیه دهان جدا می‌کند. در بسیاری از موارد، برای ثابت نگه داشتن رابردم و جلوگیری از حرکت آن، از یک وسیله کمکی به نام کلمپ استفاده می‌شود. کلمپ به عنوان نگهدارنده روی دندان نصب می‌شود و کمک می‌کند تا رابردم به راحتی در جای خود بماند و دندانپزشک بتواند با دقت و تمرکز بیشتری کار خود را انجام دهد.
ممکن است شما در هنگام درمان دندان خود مشاهده کنید که دندانپزشک یک لایه پلاستیکی روی دهان و دندان‌های شما کشیده است. این همان رابردم است که دندانپزشک با استفاده از آن محیط دهان را از محیط درمان ایزوله می‌کند تا دقت و بهداشت درمان افزایش یابد و از ورود بزاق یا مواد اضافی به محل درمان جلوگیری شود.
چرا دندان پزشکان کمتر از رابردم استفاده می‌کنند؟
دندانپزشکان به دلایل مختلفی از رابردم کمتر استفاده می‌کنند؛ یکی از دلایل اصلی که بسیاری از دندانپزشکان به آن اشاره می‌کنند، سخت و وقت‌گیر بودن نصب رابردم است. نصب دقیق این ابزار نیاز به زمان و دقت دارد که ممکن است برای برخی پزشکان به عنوان یک مانع مطرح شود. علاوه بر این، برخی بیماران نیز در هنگام نصب رابردم احساس ناراحتی می‌کنند و این موضوع باعث می‌شود دندانپزشکان از آن کمتر استفاده کنند.
یکی دیگر از مواردی که باید به آن اشاره کرد، نیاز به تزریق اضافه برای بی حسی هنگام نصب رابردم است. این تزریق اضافه می‌تواند یکی از دلایل استفاده نکردن برخی پزشکان و بیماران از این ابزار باشد. با این حال، شاید مهم‌ترین دلیل عدم استفاده گسترده از رابردم این باشد که بسیاری از دندانپزشکان به استفاده از آن عادت نکرده‌اند و در واقع در روش‌های کاری روزمره خود از آن استفاده نمی‌کنند.
نکته‌ای که نباید نادیده گرفت این است که استفاده از رابردم به مرور زمان و با تمرین بیشتر، ساده‌تر و سریع‌تر می‌شود. همچنین مزایای متعدد آن، از جمله ایزوله‌سازی بهتر محیط درمان، به دندانپزشکان کمک می‌کند تا درمان با کیفیت‌تری را ارائه دهند. به ویژه، استفاده از رابردم به جای طعم ناخوشایند محلول‌های شستشو برای بیماران به مراتب مطلوب‌تر است.
دکتر صفورا امامی؛ متخصص درمان مجدد ریشه دندان
چه زمانی استفاده از رابردم توصیه می‌شود؟
استفاده از رابردم زمانی به بیمار توصیه می‌شود که نیاز به ایزوله‌سازی محیط درمان از بزاق و رطوبت دهان وجود داشته باشد، به ویژه در مواقعی که دندانپزشک از مواد حساس به رطوبت مانند سفیدکننده‌ها، پرکننده‌ها (نظیر آمالگام یا کامپوزیت) و روکش‌ها استفاده می‌کند. رابردم از تماس بزاق و رطوبت با این مواد جلوگیری کرده و در نتیجه به حفظ کیفیت و ماندگاری آن‌ها کمک می‌کند.
همچنین، در درمان ریشه، رابردم به مسدود کردن راه ورود باکتری‌ها و میکروب‌ها به داخل دندان کمک کرده و از این طریق سلامت و بهداشت درمان را تضمین می‌کند. علاوه بر این، استفاده از رابردم مانع بلعیده شدن ابزارهای کوچک دندانپزشکی توسط بیمار در طول عمل می‌شود، که یکی از مزایای مهم آن به شمار می‌رود.
با این حال در برخی موارد، استفاده از رابردم ممکن است دسترسی دندانپزشک به بعضی از نقاط دهان را محدود کند و این موضوع می‌تواند باعث شود که روند درمان به‌خوبی پیش نرود، به‌ویژه اگر دندان موردنظر در ناحیه‌ای دور یا بین دندان‌های دیگر قرار گرفته باشد. همچنین ممکن است بنا به درخواست بیمار، رابردم استفاده نشود، زیرا برخی از بیماران کلمپ‌های رابردم را ناراحت‌کننده و آزاردهنده می‌دانند.
جمع بندی
به طور کلی، استفاده از رابردم در دندانپزشکی به عنوان یک ابزار کلیدی برای بهبود کیفیت درمان و حفظ بهداشت محیط دهان شناخته می‌شود. رابردم با جداسازی ناحیه درمان از بزاق و سایر عوامل خارجی، به افزایش دقت دندانپزشک و بهبود نتایج درمان کمک می‌کند. این ابزار به ویژه در درمان‌های حساس مانند استفاده از مواد سفیدکننده، پرکننده‌ها و روکش‌ها و همچنین در درمان ریشه و عصب کشی دندان، بسیار مؤثر است. شما می‌توانید با سوال از دکتر صفورا امامی، اطلاعات کامل‌تری در مورد رابردم قبل از شروع عملیات دندانپزشکی دریافت کنید.