درمان روت کانال معمولا در میان بیماران به‌عنوان یک شیوه درمانی دردناک شناخته می‌شود. به همین دلیل بیشتر افراد ترجیح می‌دهند که چنین درمانی را انجام نداده و تا حد امکان از آن دوری کنند. اما واقعیت چیز دیگری است. درمان روت کانال روشی است که شاید بیشتر از یک پر کردن دندان درد نداشته باشد. درنتیجه بسیاری از افرادی که نهایتا این شیوه درمانی را نزد یک دندان‌پزشک ماهر انجام می‌دهند ممکن است درنهایت از این میزان ترس و واهمه خود تعجب کنند.
در این مقاله از دکتر صفورا امامی می‌خواهیم هر آنچه را باید درباره درمان روت کانال بدانید با شما در میان بگذاریم و یک‌بار برای همیشه این مشکل را برطرف کنیم.
روت کانال چیست؟
در ترجمه روت کانال به معنای کانال ریشه است و در واقع یک اصطلاح آناتومیک است ولی در جامعه، مردم به روت کانال تراپی یا RCT به اختصار روت کانال می‌گویند، از این‌رو ما نیز به جای اصطلاحات علمی به زبان مردم حرف می‌زنیم تا برای آنها کاربردی‌تر باشد. روت کانال یک شیوه درمانی است که از آن برای ترمیم و نجات دندانی که دچار آسیب‌دیدگی عمیق شده باشد، استفاده می‌شود.
عصب و پالپ دندان می‌تواند به دلیل پوسیدگی عمیق تحریک‌شده و درنتیجه ملتهب و آلوده شود. کانال ریشه می‌تواند به دلیل اقدامات مکرر دندانپزشکی بر روی دندان، پرشدگی‌های گسترده و وجود ترک در دندان آسیب ببیند. همچنین وارد شدن ضربه به صورت نیز می‌تواند چنین آسیبی را به وجود آورد.
زمانی که بافت عصبی یا پالپ دندان آسیب ببیند یا از بین برود، باکتری‌ها در محفظه پالپ شروع به تکثیر می‌کنند. این باکتری‌ها در کنار سایر بقایای پوسیده می‌توانند باعث ایجاد عفونت یا آبسه دندان شوند. آبسه درواقع یک عارضه چرکی است که در انتهای ریشه دندان تشکیل می‌شود. آبسه زمانی اتفاق میافتد که عفونت از انتهای ریشه دندان گسترش یابد. این گسترش عفونت می‌تواند باعث ایجاد تورم در نواحی مختلفی از صورت، سر یا حتی گردن شود. همچنین می‌تواند استخوان نوک ریشه را از ببرد.
مراحل درمان روت کانال دندان
نکته بسیار مهمی که باید درباره درمان روت کانال ریشه دندان در نظر داشته باشید، این است که باید برای انجام این کار به یک دندان‌پزشک ماهر مراجعه کنید. دکتر صفورا امامی یکی از بهترین متخصص‌های درمان روت کانال است که می‌تواند با استفاده از به‌روزترین ابزارها و باکیفیت‌ترین مواد درمان روت کانال را انجام دهد. به‌این‌ترتیب درد ناشی از این عمل به حداقل رسیده و دوران نقاهت پس‌ازآن نیز بسیار کوتاه می‌شود. مراحل اصلی درمان کانال ریشه از قرار زیر است:
- عکس‌برداری از دندان با اشعه ایکس: در این مرحله متخصص درمان روت کانال با استفاده از اشعه ایکس شکل کانال‌های ریشه را می‌بیند و تشخیص می‌دهد که آیا علائم عفونت در استخوان‌های اطراف وجود دارد یا خیر؟
- استفاده از بی‌حسی موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه نزدیک دندان: معمولا زمانی به درمان روت کانال احتیاج می‌شود که عصب مرده باشد. درنتیجه ممکن است دندان‌پزشک شما ترجیح دهد که این کار را بدون تزریق بی‌حسی انجام دهد. اما متخصصان درمان کانال ریشه، این منطقه را بی‌حس می‌کنند تا بیمار احساس آرامش بیشتری داشته باشد.
- قرار دادن یک سد لاستیکی در اطراف دندان: برای اینکه ناحیه تحت درمان در حین عمل خشک و بدون بزاق باشد، دندان‌پزشک اطراف دندان را با یک سد یا ورق لاستیکی می‌پوشاند که به آن رابردم می‌گویند.
- تهیه حفره برای دسترسی به دندان: در این مرحله با تراش دندان، متخصص درمان کانال ریشه می‌تواند به ناحیه عمل دسترسی پیدا کرده و درنتیجه باکتری‌ها و بافت‌های عصبی پوسیده را از دندان خارج کند. به‌این‌ترتیب منطقه تحت درمان از وجود هرگونه باکتری و بافت پوسیده خالی خواهد شد. متخصصان تلاش می‌کند تا در این مرحله، تراش را به‌گونه‌ای انجام دهد که علی‌رغم دسترسی کامل به کانال های دندان ساختار دندان حفظ و دندان ضعیف نشود همچنین امکان کار در تمام طول ریشه دندان وجود داشته باشد. به‌این‌ترتیب می‌تواند کانال های ریشه را تمیز و با شستشو با هیپوکلریت سدیم یا سالین ریشه دندان را از وجود هرگونه عامل آسیب‌زا پاک کند.
- پرکردن ریشه: پس از اتمام مراحل تمیزکاری و از بین بردن آثار عفونت، باید ریشه دندان پر شود. برخی از دندان‌پزشکان ترجیح می‌دهند پیش از انجام این کار حدود یک هفته صبر کنند. به‌عنوان‌مثال در صورت وجود عفونت در داخل دندان، ممکن است متخصص درمان کانال ریشه دارویی را در درون دندان برای از بین بردن عفونت قرار دهد. در موارد این‌چنینی یک پانسمان موقت در حفره ایجادشده قرار می‌گیرد تا از نفوذ بزاق یا غذا به داخل دندان تا زمان مراجعه بعدی جلوگیری شود. اما برخی از متخصصان ترجیح می‌دهند این کار را در انتهای فرایند پاک‌سازی در یک جلسه انجام دهند. از یک خمیر سیلر و یک ترکیب لاستیکی به نام گوتا پرکا برای پر کردن کانال ریشه استفاده می‌شود. حفره دسترسی ایجادشده با کامپویت یا آمالگام پر می‌شود.
- ترمیم بیشتر دندان در صورت نیاز: معمولا دندانی به درمان کانال ریشه احتیاج پیدا می‌کند که به‌دفعات زیاد پر شده یا اینکه دچار پوسیدگی گسترده شده باشد. به همین دلیل این دندان در برابر آسیب‌های آینده نیز بسیار آسیب‌پذیر است. درنتیجه یک متخصص ماهر درمان روت کانال برای محافظت از دندان در برابر شکستگی و بازگرداندن کارایی کامل به این دندان، ترجیح می‌دهد ترمیم نهایی به گونه‌ایی باشد که از ساختار باقیمانده دندان در برابر نیروهای وارد به آن محافظت کند. در این درمان پیش از انجام هر اقدام اضافه موضوع را با شما در میان خواهد گذاشت و شما به‌طور کامل در جریان عمل قرار خواهید گرفت.
نگهداری از دندان که ریشه آن درمان شده است
پس از انجام درمان روت کانال دهان به مدت چند ساعت بی‌حس می‌شود. بااین‌حال درمان کانال ریشه هیچ مانعی برای بازگشت به محل کار، مدرسه یا انجام سایر فعالیت‌ها نخواهد بود. اما برخی افراد ترجیح می‌دهند تا زمان برطرف شدن اثر بی‌حسی کمی به خود استراحت بدهند. در روزهای اول پس از تکمیل فرایند درمان روت کانال، دندان ممکن است به دلیل التهاب بافت کمی حساس شود. این حساسیت در زمانی تشدید می‌شود که قبل از درمان، دندان دچار درد یا عفونت شده باشد. متخصصان درمان کانال ریشه برای برطرف شدن و تسکین این حساسیت از داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده می‌کنند.
تا زمانی که فرایند درمان روت کانال به‌طور کامل به پایان نرسیده، باید سعی کنید که از خوردن غذاهای سفت و جویدنی خودداری کنید. این موضوع باعث می‌شود که ناحیه تحت عمل تمیز نگه داشته شده و همچنین از شکستن دندان شکننده پیش از ترمیم کامل آن جلوگیری خواهد کرد. ولی باید مراقبت‌های روتین دندان را انجام دهید. یعنی مسواک بزنید، نخ دندان بکشید و از دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده استفاده کنید. همچنین باید در فواصل زمانی مشخص برای معاینه‌های بعدی به دندان‌پزشک مراجعه کنید.
قیمت و هزینه درمان روت کانال
قیمت درمان روت کانال بسته به‌شدت مشکل و دندان آسیب دیده متفاوت است. هرچند بسیاری از بیمه‌نامه‌های دندانپزشکی تا حدی هزینه‌های درمان ریشه دندان را پوشش می‌دهند اما برای بیشتر افراد این هزینه‌ها کمی زیاد است. هزینه درمان روت کانال در جهان تقریبا حدود 500 تا 1000 دلار است. این هزینه‌ای است که یک دندان‌پزشک عمومی برای انجام درمان کانال ریشه دریافت می‌کند. اما درصورتی‌که برای این نوع درمان به یک متخصص مراجعه کنید، هزینه‌ها ممکن است تا حدود 50 درصد افزایش پیدا کنند؛ ولی از آنجا که هزینه خدمات درمانی در کشورمان نسبت به سایر کشورها بسیار ارزان ارایه می‌شوند درمان روت کانال نیز از این قاعده مستثنی نیست.
دلایل شکست درمان روت کانال
درمان روت کانال در بیش از 95 درصد موارد به‌صورت موفقیت‌آمیز انجام می‌شود. این شیوه درمانی به دلیل اهمیتی که در حفظ دندان‌های طبیعی دارد بسیار رایج بوده و بیشتر دندان‌پزشکان و متخصصان ترجیح می‌دهند که برای حفظ کارایی و زیبایی دندان‌های طبیعی از این روش استفاده کنند. معمولا تا یک هفته پس از درمان روت کانال نباید اثری از درد در دندان باقی بماند و یا اینکه دندان‌ها به سرما حساس باشند. در صورت بروز چنین علائمی ممکن است که درمان روت کانال با شکست مواجه شده باشد. برای اطمینان از این مسئله باید به دندان‌پزشک مراجعه کرد تا با انجام رادیوگرافی درباره موفقیت‌آمیز بودن یا نبودن عمل به شما اطمینان دهد.
از اصلی‌ترین عواملی که ممکن است درمان کانال ریشه با شکست مواجه شود، مراجعه به یک دندان‌پزشک ناشی است. به عبارت بهتر خطاهای دندانپزشکی اصلی‌ترین عامل در شکست درمان کانال ریشه محسوب می‌شوند. به همین دلیل اگر می‌خواهید یک عمل موفقیت‌آمیز داشته باشید باید به یک متخصص درمان کانال ریشه مراجعه کنید.
خطاهای دندانپزشکی که ممکن است باعث شکست درمان روت کانال شوند، می‌تواند به‌صورت شکستن یک وسیله در داخل کانال دندان رخ دهد. همچنین ممکن است در حین کار بخشی از ریشه به دلیل اشتباه دندان‌پزشک تضعیف‌شده و یا اینکه سوراخ شود. در کنار این‌ها اگر فضای کانال‌ها به‌درستی پر نشوند، ممکن است ناچار شوید برای انجام دوباره درمان ریشه به یک متخصص مراجعه کنید.
آیا دلیل نیاز مجدد ما به روت کانال، درمان نامناسب دندان پزشک در درمان اولیه است؟
همیشه این‌طور نیست. ما دوست داریم فکر کنیم روت کانال یک علم دقیق و یک درمان قطعی است. این در حالی است که تمام دندان‌پزشکان و حتی متخصصان اندودنتیست حداقل یک‌بار مجبور به درمان مجدد ریشه (حتی در برخی موارد نیز به چندین بار پر کردن، روکش کردن، روت کانال و یا حتی عمل جراحی) شده‌اند. بنابراین، هرگز نمی‌توان گفت روت کانال می‌تواند یک درمان کامل باشد. شکست و موفقیت درمان بستگی به دندان و آناتومی منحصربه‌فرد آن دارد.
اگرچه نیاز به درمان روت کانال مجدد ممکن است گاهی اتفاق بیفتد؛ اما لزوماً به این دلیل نیست که دندان‌پزشک شما درمان اولیه را به‌خوبی انجام نداده است. درمان مجدد ریشه دندان می‌تواند برای هرکسی اتفاق بیفتد. بااین‌حال، بسیاری از دندان‌پزشکان موارد درمان مجدد ریشه را به متخصصان اندودنتیست ارجاع می‌دهند؛ زیرا متخصصان ریشه (اندودنتیست) تجربه بسیار بیشتری در انجام درمان مجدد ریشه و روت کانال دارند.
درمان توسط اندودنتیست چه محاسنی دارد؟
همان‌طور که گفتیم شکست یا موفقیت درمان روت کانال بستگی مستقیمی به مهارت و تخصص دندان‌پزشک دارد. به همین دلیل بهتر است برای این درمان به یک دندان‌پزشک عمومی مراجعه نکنید. بلکه باید برای دریافت بهترین خدمات درمانی به یک اندودنتیست یا متخصص درمان روت کانال مراجعه کنید. احتمال بروز خطاهای منجر به شکست با مراجعه به یک اندودنتیست تا حد زیادی کاهش یافته و به نزدیکی صفر می‌رسد. اندودنتیست می‌تواند حتی در صورت بروز مشکل درمان روت کانال را مجددا انجام داده و درنتیجه مشکلات ناشی از آن را برطرف کند.
از سوی دیگر ریشه دندان دارای کانال‌های باریک و انحناداری است که باعث می‌شوند روند اولیه درمان روت کانال تا حد زیادی دشوار شود. بنابراین در ابتدای این فرایند باید این پیچیدگی‌ها به‌خوبی شناسایی‌شده و درنتیجه بهترین شیوه درمانی تشخیص داده شود. به دلیل اینکه تعداد کانال‌ها و پیچیدگی‌های آنها برای افراد مختلف متفاوت است، این کار حتما باید توسط یک متخصص انجام بگیرد.
چه زمانی ریشه دندان نیاز به ترمیم و درمان دارد؟
علائم مختلفی وجود دارند که با مشاهده آنها شما متوجه خواهید شد که باید برای درمان روت کانال به یک دندان‌پزشک متخصص مراجعه کنید. به‌عنوان‌مثال اگر دندان شما حساس شده باشد یا در هنگام جویدن غذا در آن احساس درد می‌کنید، ممکن است به درمان روت کانال نیاز داشته باشید. به عبارت بهتر ممکن است دندان‌های شما در اثر برخورد با اجسام خیلی سرد یا خیلی گرم تیر بکشند. این علامت نشان می‌دهد که دندان‌های شما حساس شده‌اند.
همچنین اگر در قسمت لثه‌ها جوش‌هایی ظاهر شد و یا دندان‌هایتان ترک خوردند یا سایش پیدا کردند، باید برای بررسی بیشتر نزد یک دندان‌پزشک بروید. گاهی تغییر رنگ در لثه‌ها و تیره شدن آنها نشان‌دهنده انتشار پوسیدگی در ریشه است. بنابراین در صورت مشاهده هریک از این علائم باید به‌سرعت از یک دندان‌پزشک ماهر نوبت بگیرید تا درباره نیاز شما به درمان روت کانال تصمیم‌گیری کند. البته به خاطر داشته باشید که درصورتی‌که دندان‌پزشک شما تشخیص داد که به چنین درمانی نیاز دارید، نباید انجام آن را پشت گوش اندازید.
درمان روت کانال یک کار بسیار تخصصی است که به دلیل پیچیدگی‌های ساختاری در کانال‌های ریشه باید حتما توسط یک اندودنتیست انجام شود تا احتمال بروز خطا در آن به حداقل برسد. دکتر صفورا امامی یکی از بهترین اندودنتیست‌های ایران است که می‌تواند با بهره‌گیری از تخصص خود درمان کانال ریشه را با بهترین کیفیت برای شما انجام داده و تمامی فرایندهای تشخیص تا پس از درمان را به شما عرضه کند.
