درمان ریشه دندان عملی است که نتیجه آن کاملا قابل پیش‌بینی و اغلب موفقیت‌آمیز است. آمارها نشان می‌دهد که این درمان در 86 تا 98 درصد مواقع نتایج خوبی را به دنبال داشته است. با این‌حال در میان پزشکان مختلف بر سر تعریف موفقیت در درمان ریشه دندان اختلاف وجود دارد.
البته این موضوع تنها درباره موفقیت نیست. ازنظر پزشکان شکست در این درمان نیز تعاریف متفاوتی دارد. در برخی از مطالعات شکست را به‌عنوان عود علائم بالینی به همراه وجود رادیو لوسنسی پری اپیکال (Preiapical radiolucency) تعریف می‌کنند.
عوامل موثر در شکست درمان ریشه دندان
برای ارزیابی میزان موفقیت درمان ریشه، باید دندان تحت درمان را ازنظر بالینی و با استفاده از عکس‌های رادیوگرافی به‌طور کامل موردبررسی قرار داد. بیمار باید پس از درمان ریشه به‌طور مرتب برای معاینات بعدی به پزشک مراجعه کند تا مطمئن شود که نتیجه درمان موفقیت‌آمیز بوده و دندان موردنظر به‌خوبی درمان شده است. عوامل موثر در شکست درمان ریشه بسیار زیاد هستند. در این میان برخی عوامل عمومی‌تر وجود دارند که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم.
- باقی ماندن باکتری‌ها در داخل یا خارج از کانال
- پر نشدن صحیح کانال‌ها (به دلیل عدم آماده سازی درست آنها)
- استفاده از مواد پرکننده دندان برای طول ریشه
- ترمیم نامناسب تاج دندان و نشتی مواد
- وجود کانال‌های درمان‌نشده (به‌صورت کلی یا جزئی)
- خطاهای معمول در طول درمان ریشه مانند ایجاد حفره دسترسی نامناسب به ریشه‌ها
- عوارض ناشی از ابزارها
هدف اصلی از درمان ریشه دندان این است که کانال‌های ریشه دندان کاملا تمیز شوند و همه بخش‌های عفونی و آلوده بافت پالپ به‌طور کامل از آن خارج شوند. برای این کار باید حفره دسترسی به کانال به‌درستی ایجاد شود و پس از درمان این حفره با استفاده از یک ماده مناسب پر شود. این موضوع از بروز عفونت جلوگیری کرده یا احتمال وقوع آن را به حداقل می‌رساند. با این‌حال ممکن است به دلیل عدم رعایت برخی اصول بالینی توسط متخصص درمان ریشه دندان، این درمان با شکست مواجه شود.
دلایل شکست درمان ریشه دندان
یکی از مهم‌ترین دلایل شکست درمان ریشه دندان، عفونت میکروبیولوژی مداوم است. باکتری‌ها در ایجاد عفونت نقش بسیار مهمی دارند. بنابراین اگر میکروارگانیسم‌های ایجادشده در زمان پوسیدگی‌های دندان در کانال‌ها باقی بمانند، درمان ریشه به‌احتمال‌زیاد با شکست روبه‌رو می‌شود. باکتری‌های موجود در برخی مناطق کانال ریشه نظیر توبول‌های عاجی و برخی انشعابات ریشه ممکن است در برابر مواد ضدعفونی‌کننده مقاوم باشند. بنابراین همین عامل می‌تواند در مواردی نادر باعث شکست درمان ریشه دندان شود.
به‌جز ضدعفونی کردن نامناسب کانال دندان، نشت آپیکالی مواد نیز می‌تواند یکی از عوامل موثر در شکست درمان ریشه باشد. این موضوع نیز باعث ایجاد عفونت‌های میکروبیولوژی می‌شود. درصورتی‌که مواد پرکننده به طول مناسب کار نشوند؛ ممکن است این مواد به بیرون نشت کرده و باعث ایجاد عفونت شوند. این موضوع می‌تواند باعث ایجاد التهاب مداوم و حتی عفونت در دندان شما شود. اما زمانی که آماده سازی کانال کاملا با دقت انجام شود و مواد به‌خوبی مهار شوند، احتمال دریافت نتیجه مطلوب به‌شدت بالا می‌رود.
جدای از ضدعفونی درست و و استفاده مناسب از مواد پرکننده کانال‌ها، یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در موفقیت درمان ریشه کیفیت پر شدن کانال‌های دندان یا آبچوره است. درصورتی‌که آماده سازی دندان بیش‌ازحد زیاد یا بیش‌ازحد کم باشد، میزان موفقیت درمان ریشه دندان کمتر می‌شود. این موضوع به‌خصوص برای کسانی که عفونت و آسیب شدیدتری دارند اهمیت بیشتری دارد.
پس از اتمام پر کردن کانال‌ها لازم است که تاج دندان نیز به‌طور کامل ترمیم شود. چراکه این موضوع از نفوذ میکروارگانیسم‌ها جلوگیری می‌کند. ترمیم صحیح تاج یکی از تاثیرگذارترین موارد در بالا بردن شانس موفقیت درمان کانال ریشه است. در صورتی قوانین مربوط به آماده‌سازی کانال ها یا استفاده از ابزارها به‌درستی رعایت نشود، ممکن است ابزارها خود باعث ایجاد آسیب در کانال ریشه شوند. تسلط بر ابزارها می‌تواند از بروز چنین مشکلی جلوگیری کند. چراکه شکستن نوک آنها در کانال می‌تواند از تمیز شدن کانال ریشه به طور کامل جلوگیری کند و باعث ایجاد عفونت مداوم در ناحیه کانال ریشه شود.
البته توجه کنید که عوارض ناشی از ابزارها بسیار نادر است. یکی از مطالعات در این زمینه نشان داده است که درصورتی‌که پاکسازی کانال به‌طور کامل قبل از شکستن وسیله انجام شود، احتمال بروز این عوارض به‌شدت کم می‌شود. درواقع معمولا درزمانی که تعداد کانال‌های ریشه دندان‌های مولار بیش از تعداد ریشه است، احتمال آسیب به کانال در اثر استفاده از ابزارها زیاد می‌شود. همین موضوع نیز می‌تواند باعث باقی ماندن باکتری‌ها در کانال و درنهایت شکست درمان شوند.
توجه به جزییات در درمان و جراحی ریشه دندان می‌تواند ظرافت و کیفیت درمان را بهبود ببخشد. این موضوع همچنین باعث افزایش احتمال موفقیت نیز خواهد شد. علاوه بر آن پیگیری‌های منظم برای ارزیابی نتایج باعث می‌شود که احتمال شکست در درمان ریشه به حداقل برسد. بنابراین بهتر است بیماران حداقل سالی یک‌بار برای بررسی اثرات درمان ریشه به دندان‌پزشک خود مراجعه کنند.
