از زمانی که درمان کانال ریشه یا اندودنتیکس به‌عنوان یک تخصص شناخته شد، تعداد ویزیت‌های درمانی موردنیاز برای انجام کامل فرایند درمان کانال ریشه همواره موردبحث بوده است. درمان کانال ریشه در یک جلسه به این معنا است که تمامی فرایندهای تمیز کردن، شکل دادن و پر کردن در طی یک جلسه انجام خواهد شد. اما روش دیگر درمان چند جلسه‌ای است که در آن یک فاصله زمانی میان تمیز کردن و آماده‌سازی تا انجام جراحی وجود دارد. در این فاصله داروی کوتاه‌مدتی مانند هیدروکسید کلسیم به بیمار داده می‌شود.
مقایسه میان این دو روش نشان داده است که هر دو روش نتیجه معادلی را در پی دارند. اما برخی از پزشکان معتقدند که وجود فاصله زمانی برای تثبیت نتایج حاصل از درمان ضروری است. واضح است که درمان کانال ریشه در یک جلسه برای بسیاری از بیماران راحت‌تر است. اما بیماران معمولا ترجیح می‌دهند روشی را انتخاب کنند که متخصص درمان کانال ریشه دندان به آن‌ها پیشنهاد می‌کند.
پزشکان در زمان انتخاب روش مناسب، سودمندی هر روش و همچنین خطرات احتمالی آن را در نظر می‌گیرند. اینکه تعداد جلسه‌های درمان کانال ریشه چقدر باشد، بستگی به عوامل مختلفی دارد. به‌عنوان‌مثال وجود درد قبل از عمل، وضعیت عفونت، تشخیص پالپ و پری اپیکال، پیچیدگی مورد و هرگونه نگرانی از بابت ترمیم، تصمیم‌گیری در این رابطه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. در این مقاله قصد داریم درباره مقایسه‌ای میان درمان کانال ریشه در یک جلسه و درمان چند جلسه‌ای داشته باشیم و عوامل تاثیرگذار در تعیین تعداد جلسه‌های درمانی موردنیاز را موردبررسی قرار دهیم.
عوامل موثر بر درمان کانال ریشه دندان در یک جلسه یا چند جلسه
ارزیابی درد پیش از عمل یک عامل حیاتی در تعیین تعداد جلسه‌های درمان کانال ریشه است. برای بیمارانی که پیش از عمل درد بسیار شدیدی دارند و در دندان آن‌ها تورم دیده می‌شود، بهتر است پزشک میان جلسه‌های درمانی تعویق نیندازد. به‌ویژه اینکه ممکن است این درد پیش از عمل با دردهای پس‌ازآن ترکیب شده و درد قابل‌توجهی را ایجاد کند.
بنابراین در چنین مواردی هدف پزشک باید کاهش درد دندان ها باشد. بنابراین باید در بررسی‌های خود این نکته را مدنظر قرار داده و مدت‌زمانی را که بیمار می‌تواند درد را تحمل کند با دقت کافی تشخیص دهد. بااین‌حال ارائه درمان چند جلسه‌ای به بیمارانی که درد بسیار شدیدی دارند، برای پزشک این فرصت را فراهم می‌کند تا بتواند در ملاقات دوم علائم را ارزیابی کند. به‌این‌ترتیب می‌توان از رفع علائم مطمئن شده و درمان را با خیال راحت انجام دهد.
هنگام انتخاب میان درمان کانال ریشه در یک جلسه و درمان چند جلسه‌ای، باید به هرگونه یافته بالینی مربوط به عفونت مانند تورم یا غده‌های چرکین در فضای کانال ریشه یا مجاری سینوس توجه جدی شود. درمان کانال ریشه چند جلسه‌ای به پزشک این امکان را می‌دهد تا اثر درمان را بر روی بافت‌های آلوده ارزیابی کرده و از برطرف شدن علائم پیش از پر کردن فضای کانال ریشه اطمینان حاصل کند.
تشخیص پالپ و پری اپتیکال می‌تواند از موارد چالش‌برانگیز در روند تعیین تعداد جلسات موردنیاز باشد. در حال حاضر در مورد تاثیری که این تشخیص‌ها بر نتایج بالینی دارند، میان پزشکان اختلاف وجود دارد. بااین‌حال تشخیص پالپ و پری اپتیکال می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی به یک پزشک بالینی برای تصمیم‌گیری میان درمان کانال ریشه در یک جلسه و درمان چند جلسه‌ای کمک کند.
محققان معتقدند که دندان‌های حیاتی اغلب دارای پالپ سطحی آلوده و سیستم کانال نسبتا غیر آلوده هستند. بنابراین استفاده از درمان یک جلسه‌ای می‌تواند از انتقال باکتری به داخل کانال‌ها جلوگیری کند. برای دندان‌هایی که نکروز پالپ دارند، برخی از محققان پیشنهاد می‌کنند که از درمان چند جلسه‌ای استفاده شود. زیرا استفاده از داروها در این مدت‌زمان منجر به ضدعفونی بیشتر کانال‌ها خواهد شد. هرچند میزان موفقیت در هر دو روش کاملا یکسان است اما برای دندان‌های غیر حیاتی بدون علامت همراه با پریودنتیت آپیکال، درمان‌های چند جلسه‌ای توصیه می‌شود. همچنین تجربه ثابت کرده که در دندان‌هایی که پیش‌ازاین فرایند درمان کانال ریشه بر روی آن‌ها انجام شده است، استفاده از هیدروکسید کلسیم می‌تواند در کاهش درد پس از عمل تاثیر به سزایی داشته باشد.
بسته به اینکه وضعیت دندان تا چه حد پیچیده باشد، تعداد جلسه‌های درمانی موردنیاز تغییر خواهد کرد. منظور از پیچیدگی مورد تنها کلسیفیکاسیون کانال و انحنای ریشه نیست. بلکه تاریخچه پزشکی، وضعیت فعلی بیمار، سابقه بی‌حسی موضعی، شرایط اضطراری، مشکلات رادیوگرافی، محل دندان در قوس، احتمال جدا شدن و سابقه آسیب از دیگر عوامل موثر در این فرایند هستند. استفاده از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، دیابت کنترل نشده، سکته قلبی اخیر یا بالا بودن ریسک بیهوشی ازجمله مهم‌ترین مواردی هستند که وجود آن‌ها در سابقه پزشکی بیمار می‌تواند فرایند تصمیم‌گیری را پیچیده‌تر کند.
سابقه عوارض مربوط به بی‌حسی موضعی می‌تواند این چالش را جدی‌تر کرده و نیاز به درمان چند جلسه‌ای را ایجاد کند. علاوه بر نگرانی‌های مربوط به سابقه پزشکی و سابقه عوارض بیهوشی، وجود علائم بالینی و درجه شدت آن‌ها نیز یکی دیگر از عواملی است که باعث پیچیده شدن مورد می‌شود. در مواردی که با تورم یا درد متوسط یا شدید روبرو هستید، استفاده از روش چند جلسه‌ای می‌تواند فرصت لازم را برای ارزیابی وضوح علائم فراهم کند. همچنین زمانی که برای تهیه عکس‌های رادیوگرافی و تفسیر آن‌ها موردنیاز است، ممکن است باعث ایجاد تعویق میان جلسه‌ها شود. در این مدت باید تغییرات آناتومیکی مانند وجود کف دهان، طاق باریک یا پالاتال کم باید مورد ارزیابی قرار بگیرند.
فراتر از چالش‌های رادیولوژیک، قرار گرفتن دندان در قوس می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر پیچیدگی مورد تاثیر بگذارد. اگرچه دندان‌های قدامی و دو سوسپید و دندان‌هایی که دارای یک شیب یا چرخش اندک هستند، ممکن است با یک جلسه درمان کانال ریشه معالجه شوند. اما دندان‌های مولر یا دندان‌هایی با شیب و چرخش بیشتر از ده درجه چالش‌های منحصربه‌فردی را برای دسترسی به دندان به وجود می‌آورند که می‌تواند فرایند درمان را طولانی‌تر کند.
درنهایت سابقه تروما می‌تواند عاملی حیاتی در تصمیم‌گیری تعداد جلسه‌های موردنیاز برای ویزیت بیمار باشد. مواردی که با حداقل دشواری روبرو هستند، مانند شکستگی تاج، ممکن است در یک جلسه رفع‌ورجوع شوند. زیرا عارضه دیگری در این موارد وجود ندارد. بااین‌حال موارد چالش‌برانگیز مانند مواردی که شامل شکستگی آلوئل یا لکساسیون و انقباض هستند، ممکن است نیاز به بیش از یک جلسه مراجعه داشته باشند. به‌این‌ترتیب دندانپزشک می‌تواند در طی جلسات متعدد علائم را به‌طور دقیق پیگیری کرده و بهترین درمان را ارائه دهد.
نگرانی‌های ترمیمی مانند زیبایی قدامی، مسائل مربوط به جداسازی و آب‌بندی و سایر عوامل مشابه می‌توانند بر انتخاب روش‌های درمانی و تعیین تعداد جلسات تاثیر بگذارند. شکستگی‌های پیچیده تاج دندان‌های قدامی و دو شکمی و شکستگی‌های تاج افقی در لثه دندان‌های قدامی، موارد مربوط به زیبایی هستند. در مواردی که چنین نگرانی‌هایی وجود دارد، باید درمان چند جلسه‌ای مورداستفاده قرار گیرد. به‌این‌ترتیب دندانپزشک می‌تواند برای جایگذاری سریع تاج موقتی به‌منظور بازیابی فرم، عملکرد و زیبایی دندان بررسی‌های لازم را انجام دهد.
دستیابی به انزوای موثر و آب‌بندی سیستم کانال برای جلوگیری از عفونت مجدد، از مهم‌ترین عوامل موفقیت درمان کانال ریشه هستند. در بیشتر موارد به هر دو مورد دست پیدا می‌کنید. بااین‌حال برای دندان‌هایی که دچار خرابی زیر لثه هستند، دیواره‌های تاج در آن‌ها از بین رفته است، ترمیم‌های کامل پوششی دارند و یا دچار پوسیدگی زیر حاشیه هستند، جداسازی و آب‌بندی بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود. زمانی که با چنین دندان‌هایی مواجه می‌شوید، بهتر است درمان کانال ریشه یک جلسه‌ای را انتخاب کنید تا احتمال انتقال آلودگی در فاصله زمانی میان دو جلسه کاهش پیدا کند.
پیش‌بینی نگرانی‌های پیش از پروتز شامل دندان‌هایی است که برای اهداف ترمیمی، به‌جای تخریب بافت پالپ پاتولوژیک یا قرار گرفتن در معرض پالپ به درمان کانال ریشه نیاز دارند. موارد مختلفی در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دندان‌هایی که به تکیه‌گاهی بیش‌ازحد دندان نیاز دارند.
- دندان‌هایی که به دلیل شکستگی شدید تاج امکان ترمیم آن‌ها وجود دارد.
- دندان‌هایی که نیاز به آماده‌سازی دارند.
در چنین مواردی معمولا ویزیت یک جلسه‌ای توصیه می‌شود تا روند بازیابی فرم، عملکرد و زیبایی دندان‌های درگیر تسریع شود.
بارها و بارها محققان تاکید کرده‌اند که نتایج درمان کانال ریشه در یک جلسه و چند جلسه کاملا یکسان است. با توجه به این یافته‌ها، تصمیم‌گیری برای انتخاب میان این دو روش در گرو عوامل تاثیرگذار بر فرایند درمان است. با در نظر گرفتن درد پیش از عمل، وضعیت عفونت، تشخیص پالپ و پری اپیکال، پیچیدگی مورد و نگرانی‌های ترمیمی، پزشکان می‌توانند روش درمانی مناسب را برای بیمار خود انتخاب کرده و پیاده‌سازی کنند.
