دندانپزشکی در دوران کرونا:همه گیری سریع ویروس کرونا از سال پیش تاکنون در سرتاسر جهان باعث شده است که چالش‌های زیادی در راه مراقبت‌های دندانپزشکی به وجود آید. به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی راهنمایی‌هایی را برای پیشگیری و کنترل انتقال عفونت در محیط‌های دندانپزشکی و در نتیجه انجام یک عمل بالینی ایمن ارائه داده است.
سازمان‌های بهداشتی در هر کشور نیز قوانین و مراقبت‌های خاصی را برای دندانپزشکان وضع کردند تا ایمنی پزشکان و بیماران در این محیط‌ها به خوبی تامین شود. دکتر صفورا امامی متخصص درمان ریشه و عصب کشی دندان، تمام پروتکل های بهداشتی را چه در زمان گذشته و چه در زمان حال با دقت بیشتر رعایت می کند و محیط تمیز و بهداشتی را برای شما ایجاد کرده است تا با خیال راحت درمان دندان های خود را انجام دهید.
ادر این مقاله قصد داریم به بررسی چالش‌ها و چشم اندازهای مدیریتی برای افزایش ایمنی در طی مراقبت‌های دندانپزشکی بپردازیم.
چرا دندانپزشکی در دوران کرونا ویروس باید با مراقبت‌های ویژه انجام شود؟
در دسامبر 2019 زمانی که کرونا ویروس برای اولین بار در چین مشاهده شد، دانشمندان این ویروس را از بزاق بیماران مبتلا به آن جدا کردند تا بتوانند بر روی ویژگی‌های آن تحقیق کنند. به این ترتیب متوجه شدند که یکی از مهم‌ترین منابع ویروسی در بدن، بزاق دهان است. به همین دلیل دندانپزشکان و مراجعان به این مطب‌ها به دلیل ارتباط قوی میان اقدامات دندانپزشکی و بزاق دهان به شدت در معرض انتقال ویروس هستند.
علاوه بر این اقدامات دندانپزشکی با سایر منابع ویروس مانند غشاهای مخاطی، خون، بقایای ویروس موجود در هوا به دلیل استفاده از ابزارهای مخصوص کار و بزاق به طور مستقیم در ارتباط است. به همین دلیل این اقدامات می‌توانند به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار در گسترش بدون علامت کرونا ویروس به شمار آیند.
برخی از کارشناسان معتقدند که بهتر است اقدامات دندانپزشکی در طی همه گیری ویروس کرونا به طور کامل متوقف شود. این اقدام شاید در کاهش انتقال عفونت تاثیرگذار باشد، اما در این صورت افرادی که به مراقبت‌های فوری دندانپزشکی نیاز دارند، ناچار به تحمل رنج زیادی خواهند بود و در نتیجه این دست از افراد چاره‌‌ای به جز مراجعه به بیمارستان‌ها برای تسکین درد خود نخواهند یافت. بنابراین بهتر است به جای پاک کردن صورت مسئله یک راه حل ایمن برای کنترل زنجیره انتقال در این محیط‌ها پیدا کرد.
سناریوی پزشکی از راه دور تا چه حد درباره اقدامات دندانپزشکی قابل اجرا است؟
پزشکی از راه دور در بعضی از زمینه‌های دندانپزشکی و برای ارائه مشاوره امکانپذیر است. مثلا این اقدامات درباره توصیه‌های پیشگیرانه و نظارت بر رویه درمان‌ها و مراقبت‌های خانگی قابل اجرا هستند. به عنوان مثال کسانی که ارتودنسی کرده یا از پروتزهای دندانی استفاده کرده‌‌اند، یا مراقبت‌های پیشگیرانه برای کودکان در این دوره و با استفاده از این سناریو امکانپذیر است. اما بیمارانی که به تازگی دچار مشکل شده‌‌اند، نمی‌توانند از سیاست‌های این سناریو استفاده کنند. با این حال رعایت درست توصیه‌های این سناریو می‌تواند به پیشگیری از بیماری و تشخیص به موقع آن کمک کند.
بهترین راه حل برای جلوگیری از توقف عمل‌های دندان پزشکی در کرونا ویروس چیست؟
در این برهه حساس از زمان بهترین کار آموزش دندانپزشکان برای شناسایی بیماران مشکوک به کرونا ویروس و انجام اقدامات مقابله‌‌ای است. بر این اساس سه الگوریتم به عنوان راهنمایی برای کمک به دندانپزشکان، کارکنان و مراجعان مطب‌های دندانپزشکی و جلوگیری از انتقال بیماری در این مکان‌ها توسط سازمان‌های معتبر بهداشتی در سطح جهان ارائه شده است:
- بیماران تنها برای مراقبت‌ها و درمان‌های اورژانس دندانپزشکی پذیرش شوند.
- پیش از انجام اقدامات مراقبتی، بیماران از نظر ابتلا به بیماری کرونا ویروس غربالگری شوند. به این ترتیب پزشک می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا بیمار می‌تواند برای درمان بیماری خود به مطب مراجعه کند یا خیر؟ همچنین می‌تواند خطر مراجعه بیمار به مطب و معاشرت با دیگران را ارزیابی نماید.
- تمامی کارکنان و مراجعان مطب‌های دندانپزشکی باید به طور کامل پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کرده و ابزارها پس از خروج هر بیمار به طور کامل ضد عفونی شوند.
مراقبت‌های پیش از انجام عمل‌های دندانپزشکی
تمامی پرسنلی که موظف به حضور در مطب دندانپزشکی و حین عمل هستند، باید از نظر سلامت به طور مرتب چکاپ شوند. بهتر است همه پرسنل واکسیناسیون مربوط به آنفولانزا را دریافت کرده باشند. همچنین باید از ورود بیمارانی که علائمی مانند تب، سرفه، درد، درد عضلات یا گلودرد دارند، جلوگیری شود. در کنار این‌ها باید دمای بدن پرسنل حداقل دو بار در طول هر شیفت کاری بررسی شود. همچنین همه افراد حاضر در مطب باید از وسایل محافظتی مانند ماسک، روپوش، محافظ صورت و دستکش استفاده کنند.
قرارهای ملاقات باید به گونه‌‌ای تنظیم شوند که با یکدیگر فاصله زمانی کافی داشته باشند. به این ترتیب می‌توان تجمعات را به حداقل رساند و از تماس احتمالی با سایر بیماران در اتاق انتظار جلوگیری کرد. باید از بیماران درخواست شود تا در قرارهای خود همراه نداشته باشند. مگر در مواردی که بیمار به دلیل شرایط سنی یا جسمی نیاز به همراه و کمک داشته باشد.
در هر مطب باید حداقل یک نفر مسئول غربالگری بیماران باشد. این فرد می‌تواند پیش از مراجعه بیمار به مطب، از طریق تماس تصویری، صوتی یا پیامک وضعیت سلامت بیمار را جویا شود. همچنین به دندان پزشکان توصیه می‌شود که یک پرسشنامه غربالگری با سوالات مناسب را برای ردیابی بیماران مشکوک به کرونا ویروس طراحی کرده و در این مصاحبه‌ها از آن استفاده کنند. به عنوان مثال این پرسشنامه می‌تواند حاوی سوالاتی به صورت زیر باشد:
- آیا بیمار در 14 روز گذشته با بیماران مبتلا به کرونا ویروس یا دارای علائم بیماری تماس داشته است؟
- آیا در 14 روز گذشته علائمی مانند سرفه، تب، گلودرد، تنگی نفس یا بدن درد داشته است؟
- آیا هیچ یک از افراد خانواده به کرونا ویروس مبتلا شده‌‌اند؟
و سوالاتی از این دست که باید نوشته شود. این پرسشنامه باید 24 ساعت پیش از مراجعه بیمار پر شده و نتایج آن بررسی شود. همچنین برای مطب‌هایی که اتاق پذیرش و انتظار آن‌ها به صورت جداگانه طراحی شده است، می‌توان این غربالگری را در زمان حضور بیمار در مطب انجام داد. همچنین برای بررسی سلامت بیماران باید با استفاده از دماسنج‌های بدون تماس یا دوربین‌های مادون قرمز دمای بدن بیماران کنترل شود. در صورت مشاهده علائمی مانند تب بالای 37.5 درجه یا علائم تنفسی باید درمان بیمار حداقل 14 روز به تعویق افتاده و بیمار برای اقدامات مراقبتی و تشخیصی به سایر مراکز درمانی معرفی شود.
اگر تست کرونا ویروس برای این بیمار مثبت تشخیص داده شد، باید از تمامی افرادی که در آن زمان در مطب حضور داشته‌‌اند، خواسته شود که تا یک هفته خود را در خانه قرنطینه کنند. همچنین باید در این مدت هرگونه تب یا بیماری شبیه به آنفولانزا را به اطلاع مراجع ذی ربط برسانند.
تمامی ابزارهای عمومی و محیط‌های بالینی باید با استفاده از آب و مواد ضدعفونی کننده سطح بالا ضد عفونی شوند. به این ترتیب باید تمامی دستگاه‌ها، تجهیزات پزشکی، ظروف، دستگیره درها، صندلی‌ها و میزها کاملا تمیز شوند. همچنین بیماران در اتاق انتظار باید حداقل 2 متر با یکدیگر فاصله داشته باشند.
بهتر است وسایل محافظتی مانند ماسک و الکل در مطب وجود داشته باشد. به این ترتیب می‌توان به بیماران بدون ماسک در بدو ورود ماسک داد و همچنین از بیماران خواست که به طور مرتب بهداشت دست‌های خود را رعایت کرده و آن‌ها را با الکل 70 درصد یا با آب و صابون به مدت 2 تا 30 ثانیه ضدعفونی کنند. هرچند تا به حال اثر دهانشویه در از بین بردن ویروس کرونا ثابت نشده است، اما توصیه می‌شود که پیش از شروع اقدامات درمانی از دهانشویه با 1.5 درصد پراکسید هیدروژن برای شستشوی دهان استفاده کنید.
مراقبت‌های لازم در طول انجام اقدامات درمانی
در طول انجام اقدامات باید پزشک کاملا خود را به وسایل محافظتی مجهز کند. همچنین برای استفاده از پوشش‌های یک بار مصرف در طی انجام اقدامات توصیه اکید شده است. به طور کلی برای حفظ سلامت پزشک در طی انجام اقدامات دندانپزشکی باید مراقبت‌ها در سه سطح انجام شوند:
- محافظت اولیه (محافظت استاندارد برای کارکنان): پوشیدن کلاه‌های یک بار مصرف، ماسک جراحی یک بار مصرف، روپوش مناسب و استریل، عینک محافظ یا محافظ صورت، دستکش‌های لاتکس یا نیتریل یک بار مصرف
- محافظت ثانویه (محفاظت پیشرفته برای دندانپزشکان): پوشیدن کلاه یک بار مصرف پزشکی و ماسک جراحی، عینک محافظ، محافظ صورت و لباس‌های یک بار مصرف، دستکش‌های لاتکس یک بار مصرف
- محافظت نهایی (محافظت تقویت شده برای تماس با بیماران مشکوک به کرونا ویروس): رعایت تمام سطوح محافظت ثانویه به علاوه استفاده از ماسک‌های یک بار مصرف N95 و پوشش‌های نفوذناپذیر برای کفش
اقدامات درمانی دندان پزشکی در کرونا ویروس باید تا حد امکان به طور سریع و غیرتهاجمی انجام شوند. به علاوه بهتر است در محیط‌های دندانپزشکی از دستگاه‌های تصفیه هوا با بازدهی بالا برای ذرات معلق یا HEPA استفاده شود. برای کنترل ایمنی باید همه فیلترها در فواصل منظم تعویض شده و به طور مناسب دفع شوند. به علاوه باید تا حد امکان از ابزارهای یک بار مصرف استفاده کرد. برای جلوگیری از افزایش سرعت جریان بزاقی و رفلکس حلق، که اغلب در تصویربرداری‌های داخل دهانی ایجاد می‌شود، بهتر است از رادیوگرافی خارج دهانی استفاده کرد.
در صورت امکان باید از یک پوشش پلاستیکی میان پزشک و بیمار استفاده شود. همچنین بیماران باید از لباس محافظ، کلاه مخصوص یک بار مصرف و عینک محافظ استفاده کنند. می‌توان برای به حداقل رساندن ترشحات از دستگاه‌های مکش منظم و مخصوص نیز استفاده کرد.
مراقبت‌های پس از انجام اقدامات دندانپزشکی
پس از اتمام قرار ملاقات دندان پزشکی، باید همه دستورالعمل‌های لازم برای بهداشت دست و سطوح رعایت شوند. باید تمامی تجهیزات یک بار مصرف و غیر استریل دور ریخته شوند. سایر ابزارها نیز به ویژه آن‌هایی که با مایعات و دهان در ارتباط هستند، باید کاملا استریل شوند. به بیمار نیز توصیه شود که در دوران نقاهت خود مراقبت‌های دهان و دندان را جدی‌تر بگیرد.
بهترین راه برای قطع زنجیره انتقال کرونا ویروس، پیشگیری است. به همین دلیل متخصصان دندان پزشکی (مانند متخصص درمان ریشه) باید آمادگی لازم را برای مواجهه با هرگونه چالش قریب الوقوع در عمل‌های بالینی داشته باشند. همچنین باید مشاوره و درمان بیماران مشکوک را به تعویق انداخته و آن‌ها را برای مراجعه به مراکز درمانی یا قرنطینه خانگی تشویق کنند. خود دندانپزشک و دستیارانی که در عمل‌های بالینی نقش دارند باید به طور مرتب از نظر سلامت بررسی شوند. پیروی از این رهنمود‌ها می‌تواند تا حد زیادی از انتقال ویروس در محیط‌های دندانپزشکی جلوگیری کند. زیرا که تجربه ثابت کرده که توقف اقدامات درمانی دندانپزشکی راه موثری برای جلوگیری از گسترش کرونا ویروس نیست.
