درمان پالپ زنده: زنده بودن پالپ دندان به منظور بقا و سلامت ماندن دندان در طول زندگی بسیار مهم است. هدف از درمان پالپ زنده، حفظ و نگهداری بافت پالپی است که به دلیل پوسیدگی، ضربه یا ترمیم دندان، در آسیب دیده است اما کاملا از بین نرفته است. این کار با حذف باکتری‌های از روی مجموعه پالپ و عاج دندان صورت می‌گیرد. در این مقاله از دکتر صفورا امامی، متخصص درمان ریشه دندان درباره پالپ دندان و درمان پالپ اطلاعات کاملی به شما خواهیم داد.
این امر به ویژه در دندان کودکان با تکامل ناقص قسمت انتهای ریشه اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. به طور معمول توصیه می‌شود که درمان پالپ زنده فقط در بیماران جوان انجام شود زیرا روند بهبودی بافت پالپ در بیماران جوان بهتر از افراد مسن است. یکی از مهم‌ترین موارد در درمان پالپ زنده، وضعیت بافت پالپ است. در این روش درمانی، چندین گزینه درمانی مختلف برای دندان‌های آسیب دیده یا با پوسیدگی زیاد وجود دارد. به عنوان مثال انتخاب روش پالپ کپ یا پالپوتومی به ارزیابی دقیق وضعیت پالپ و همچنین نحوه مدیریت بافت باقی مانده از آن بستگی دارد.
البته درجه خونریزی پالپ می‌تواند شاخص بهتری برای بررسی میزان التهاب باشد. مثلا افزایش خونریزی در محل التهاب، که بند آوردن آن دشوار باشد، نشان می‌دهد که التهابات به عمق بافت پالپ نفوذ کرده و گسترش یافته است. بنابراین در مورد روش درمانی باید تجدید نظر شود. به عنوان مثال از روش پالپ کپ به پالپوتومی سطحی تغییر رویکرد داده شود.
پالپ کپ غیرمستقیم به عنوان روشی تعریف می‌شود که در آن عاج پوسیده نزدیک به بافت پالپ حفظ می‌شود تا از باز شدن پالپ جلوگیری شود. برای این منظور، عاج پوسیده با یک ماده زیست سازگار پوشانده می‌شود. به طور عمومی، از هیدروکسید کلسیم (CH) در روش پالپ کپ غیرمستقیم استفاده می‌شود که به دلیل PH قلیایی و خواص زیست سازگار آن است. این ماده می‌تواند منجر به تجدید ساختار پالپ-عاج شود. اخیرا MTA هم به عنوان ماده پوشاننده استفاده می‌شود.
جهت مشاهده راهکارهای درمان ریشه دندان خود کلیک کنید.
درمان پالپ دندان
برای انجام روش پالپ کپ غیرمستقیم، دو روش درمانی مختلف وجود دارد: حذف پوسیدگی ناقص دندان بدون ورود مجدد و روش مرحله‌ای (گام به گام) یا دو مرحله‌ای دندان. در درمان پوسیدگی دندان با روش گام به گام، عاج پوسیده نزدیک به پالپ در مرحله اول باقی می‌ماند و در مرحله دوم که چند ماه بعد انجام می‌شود، تمام بافت‌های پوسیده از بین رفته و ترمیم نهایی انجام می‌شود.
اما روش پالپ کپ مستقیم به عنوان درمانی برای پالپی که با صدمات تروماتیک یا حین برداشت پوسیدگی باز شده است می باشد، که در آن یک ماده بیولوژیکی مستقیما روی پالپ قرار گرفته و آن را کاملا می‌پوشاند. به این ترتیب فرآیند تشکیل عاج ترمیمی و حفظ پالپ زنده تسهیل خواهد شد. متریال مورد استفاده در روش پالپ کپ مانند هیدروکسید کلسیم یا MTA فاکتورهای رشد از عاج را آزاد کرده و فرآیند عاجسازی را تحریک می‌کنند. توصیه شده است که از روش پالپ کپ مستقیم، فقط در دندان‌هایی استفاده شود که در گذشته‌ای نزدیک دچار پوسیدگی یا متحمل ضربه شده‌اند.
پالپوتومی سطحی به عنوان جداسازی قسمت کوچکی از بافت پالپ تاج، برای حفظ باقی مانده قسمت تاجی و ریشه ایی تعریف می‌شود. بافت ملتهب شده تا سطح بافت پالپ سالم برداشته می‌شود. پاسخ‌دهی دندان به آزمایش پالپ الکتریکی در بسیاری از موارد پالپوتومی سطحی، به دلیل حفظ خاصیت حیاتی پالپ تاج گزارش شده است.
پالپوتومی سطحی دارای مزایایی در مقایسه با پالپ کپ مستقیم است. از جمله: برداشتن بافت پالپ ملتهب سطحی و ایجاد فضای لازم برای مواد پانسمان؛ که امکان پر کردن حفره را فراهم می‌کند. میزان موفقیت گزارش شده برای روش پالپوتومی سطحی در حدود 93-96 درصد است.
پالپوتومی به عنوان حذف کل بافت پالپ تاج، برای حفظ و نگهداری باقی مانده قسمت ریشه ایی پالپ تعریف می‌شود. این روش درمانی زمانی انجام می‌شود که التهاب بافت پالپ تا سطوح عمیق پالپ تاج گسترش یافته باشد. مکانیسم سلولی و مولکولی تشکیل پل عاج پس از پالپوتومی، مشابه عاج سازی ترمیمی به دنبال پالپ کپ مستقیم است. پس از برداشتن پالپ تاج، باید خونریزی دندان را قطع کرد و یک ماده زیست سازگار بر روی بافت پالپ باقی مانده داد.
بررسی مراحل ارتودنسی دندان
انواع پالپیت دندان چیست؟
پالپیت دندان را به 2 دسته و نوع تقسیم می کنیم:
پالپیت برگشت ناپذیر: در این مرحله، احساس درد زیاد است و پالپ دندان آسیب دیده است که در اکثر موارد نمی توان آن را نجات داد. بعضی اوقات این نوع پالپیت منجر به آبسه پری آپیکال می شود. این عفونت در کنار ریشه دندان می‌باشد و با ایجاد پاکت‌هایی که در آن‌ها جرم انباشته می‌شود، در صورت درمان نکردن می‌تواند به بخش‌های دیگر بدن مانند سینوس نیز آسیب برساند.
پالپیت برگشت پذیر: در این مرحله تورم و درد ضعیف‌تر است و با مراجعه به دندان پزشک، قسمت بیشتری از پالپ سالم باقی مانده و می‌تواند فعالیت خود را ادامه دهد.
به نظر می‌رسد که میکروارگانیسم‌ها عامل اصلی در حصول نتیجه درمان پالپ زنده هستند. نتایج نامطلوب می‌تواند در نتیجه عفونت به دلیل باقی ماندن باکتری‌ها و یا نفوذ باکتری‌های جدید از لبه‌های قسمت پر شده باشد. علاوه بر استفاده از دستکش و شرایط درمان آسپتیک و استریل، باید فورا راه ورود باکتری از حاشیه قسمت‌های پرشده بسته شود.
کاندیداهای مناسب برای درمان به روش پالپ درمانی زنده (VPT) شامل دندان‌هایی است که می‌توان در آن‌ها پوشش کامل تاجی ایجاد کرد. اگر در پرکردن تاج از مواد کافی استفاده نشده باشد و امکان نفوذ باکتری به درزهای قسمت پر شده وجود داشته باشد، حصول نتیجه مثبت در این روش درمانی کاهش می‌یابد.
عفونت و التهاب پالپ دندان
در یک دندان سالم، لایه‌های مینا و عاج از پالپ در برابر عفونت محافظت می‌کنند. پالپیت زمانی اتفاق می‌افتد که این لایه‌های محافظ در معرض خطر قرار می‌گیرند و به باکتری‌ها اجازه می‌دهند وارد پالپ شده و باعث تورم شوند. پالپ در داخل دیواره‌های دندان گیر افتاده است، بنابراین تورم باعث فشار و درد و همچنین عفونت می‌شود.
هر چیزی که خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد، مانند زندگی در منطقه‌ای بدون آب فلورایددار یا داشتن شرایط پزشکی خاص مانند دیابت، ممکن است خطر پالپیت را افزایش دهد. کودکان و افراد مسن در معرض خطر بیشتری قرار دارند، اما این تا حد زیادی با نحوه مراقبت از دندان و عادات بهداشت دهان در ارتباط است. سبک زندگی نیز ممکن است خطر ابتلا به پالپیت را افزایش دهد، از جمله:
- حفره یا پوسیدگی دندان که باعث فرسایش دندان می‌شود.
- عادات بد بهداشت دهان و دندان، مانند مسواک نزدن بعد از غذا و مراجعه نکردن به دندانپزشک برای معاینات منظم.
- رژیم غذایی سرشار از قند یا مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند، مانند کربوهیدرات‌های تصفیه شده.
- داشتن یک حرفه یا سرگرمی که امکان ضربه به دهان در آن وجود دارد، مانند بوکس یا هاکی.
- وجود یک دندان شکسته، که پالپ را آشکار می‌کند.
- ضربه‌های مکرر ناشی از مسائل دندانی، مانند ناهماهنگی فک یا دندان قروچه.
اجزای تشکیل دهنده پالپ دندان
مینای سخت و لایه‌های عاج دندان بیشتر از مواد معدنی تشکیل شده است. پالپ دندان بخشی از دندان شماست که زنده است. پالپ دارای قوام ژله مانند است و حاوی موارد زیر می‌شود:
- رگ‌های خونی
- اعصاب
- بافت همبند
- سلول‌های تخصصی
وظیفه اصلی پالپ دندان، ایجاد منبع قابل اعتماد عاج و تامین تغذیه دندان است. در بررسی پالپ از محیط به مرکز، می‌توان بافت آن را به صورت زیر تقسیم بندی کرد:
- 1- ناحیه ادنتوبلاستی (Odontoblastic layer)
- 2- ناحیه بدون سلول (cell free Zone)
- 3- ناحیه پر سلول (cell rich zone)
- 4- ناحیه مرکزی (central zone)
باتوجه به اینکه پالپ دندان یک لایه داخلی از بخش اصلی دندان است و آسیب به آن ممکن است صدمات جدی به دندان شما وارد کند، با رعایت برخی نکات ساده می‌توان از آسیب‌های احتمالی به آن جلوگیری کرد. توجه به برخی موارد مانند مسواک زدن روزانه، استفاده از نخ دندان بطور منظم و پیوسته، نوشیدن آب به‌ویژه پس از غذا برای پاک شدن سطخ دندان‌ها و... از التهاب و آسیب‌های احتمالی به پالپ دندان جلوگیری می‌کند.
علائم و نشانه های پالپیت دندانی چیست؟
هر دو نوع پالپیت باعث درد می‌شوند، اگرچه درد ناشی از پالپیت برگشت‌پذیر ممکن است خفیف‌تر باشد و فقط هنگام غذا خوردن رخ می‌دهد. درد در پالپیت برگشت ناپذیر ممکن است شدیدتر باشد و در طول روز و شب رخ دهد. برخی از علائم هر دو نوع پالپیت عبارتند از:
- درد، که ممکن است تیز یا ضربان دار باشد.
- حساسیت به غذاها و نوشیدنی های شیرین، گرم یا سرد
- التهاب
شدت این علائم بستگی به نوع پالپیت دارد. پالپیت برگشت پذیر معمولاً علائم خفیفی مانند حساسیت و درد غیرقابل تحمل به سرما دارد. در پالپیت برگشت ناپذیر، درد حتی پس از از بین رفتن محرک، برای مدت طولانی ادامه دارد. در صورت پیشرفت التهاب، علائم و نشانه‌های عفونت نیز ممکن است با پالپیت برگشت ناپذیر همراه شود و شامل موارد زیر باشد:
- تب
- طعم ناخوشایند در دهان
- بوی بد دهان (هالیتوزیس)
- مشکل در غذا خوردن
- تورم در صورت یا گونه
- تورم غدد لنفاوی
با اورژانس دندانپزشکی بیشتر آشنا شوید.
جمع بندی
پالپیت به میزان آسیب بستگی دارد. در صورت مشاهده درد در دهان بهتر است هرچه سریع‌تر به دندانپزشک مراجعه کنید. اگر پالپیت دارید، درمان زودهنگام آن ممکن است به پیشگیری از پالپیت برگشت ناپذیر کمک کند. پالپیت برگشت پذیر با برداشتن حفره و پر کردن دندان درمان می‌شود. برای درمان پالپیت برگشت ناپذیر اغلب از جراحی ریشه یا کشیدن دندان استفاده می‌شود.
پالپیت معمولا توسط دندانپزشک قابل تشخیص است. دندانپزشک دندان‌های شما را معاینه کرده و ممکن است برای تعیین میزان پوسیدگی و التهاب دندان یک یا چند عکس اشعه ایکس بگیرد. دکتر صفورا امامی متخصص عصب کشی و جراح ریشه دندان با معاینه دندان‌های شما می‌تواند مشکل پالپیت را تشخیص داده و درمان صحیح را آغاز کند. برای گرفتن وقت معاینه با ما تماس بگیرید.
